Potans hadisesine devam edelim.
Simdi arkadaslar potansin zihniyetini size kisaca aktarayim. Manyetiginizin bir resistans derecesi var, bu ustunde ne kadar bakir tel oldugunu belirten (bobinlerin etrafina sarilmis sekilde) bir olcu. Bu ne kadar yuksek olursa o kadar cok bakir var demektir. Ve manyetik alanin (ki bu miknatis ile yaratilir) icindeki oynamalari (tellerin oynamalari dolayisi ile) bu bakir teller elektrik sinyaline cevirir.
Bu aslinda orijini Tesla'ya uzanan ama nedense (amerikali tabi) Graham Bell'e ithaf olunan bir presiptir. Butun kolonlar, telefonunuz falan bu prensip ile calisir. Hoperlor tarafina girmiyorum isin haceti yok abartmayalim.
Simdi bu bakir tellerden gelen elektrik sinyallerini amfiye aktarmak icin her elektrik devresinde oldugu gibi bir canli bir de toprak baglantisi lazimdir. Elektrik akimi canlidan topraga akar malum. Arti eksi hadisesi. Gitarinizda canli baglanti kablo vasitasi ile amfinize gider ve orada bir cok bir seyin icinden gecip (potanslar kapasitorler transformatorler falan da filan guclenir yani amplify olur) o canli sinyal sonunda topraga akar. Dolayisi ile gitarin icinde canli zaten topraga akiyorsa (bir sekilde bir tel oraya buraya degiyorsa) amfiye girmeden devre kapanmis olur ve de gitarinizdan hic mi hic ses cikmaz.
En basit baglanti potans falan unutup direk manyetikten gelen kabloyu jack'in toprafina ve canli baglantilarina dogru sekilde baglamaktir. Bu durumda canli baglantiya herhangi bir resistans uygulanmamaktadir.
Eger araya siz bir potans koyarsaniz o zaman bu canli baglantinin bir kismini daha gitarin icinde topraga akitabilirsiniz. Iste eger potansiniz 0 ohmda ise (yani 0 da ise) o zaman potansiniz manyetikten gelen canli baglantiyi 0 resistans gorerek topraga aktarmaktadir. Bu butun sinyali daha sinyal gitari terk etmeden topraga aktarmak demek. Kisacasi hic ses cikmaz. Ama eger potansiniz bu canli baglanti topraga akarken biraz resistans eklerse artik butun sinyal topraga akmayacak bazilari amfiye erisecek demektir. Bu durumda gitarinizdan ses cikmaya baslar. Ve resistans degeri ne kadar yuksek olursa (potansinizi 10a dogru getirirken yani) o kadar daha fazla ses cikacak demektir zira resistans yukseldiginde canli sinyalin topraga gitmesine karsi bir direnc koymaktasiniz. Bu da artik daha bol sinyalin amfiye ulasmasi demek.
Ama sanmayin ki bu cok onemli bir sey. Simdi manyetiginiz sonucta 8 ila 20 kilo ohm arasinda (gerci farkli teller farkli resistans verir ve tellerin ebadi onemli bu resistans derecelerinde dolayi ile 8 kilo ohmluk bir PAF manyetigi ile 17 kilo ohmluk bir JB karsilastirmak dogru degil, biri #42 tel ile oteki #44 daha ince tel ile sarimli. Daha ince tele sahip olanin resistansi daha bol olur, ama bakir miktarina bagli oldugu icin toplam cikis illa daha yuksek olacak diye bir sey yok. #42 tel ile mesela 8 kilo ohm #43 ile kac kiloohma denk geliyor bakin orasini bilmiyorum. Manyetik yapimcilari forumunda sorduk kimse de soylemedi sanirim biraz bilgi sakliyorlar. Ama bir iki senedir merak ettigim bu hadiseyi eninde sonunda ogrenecegim oyle ya da boyle....
). Potansiniz ise 250 ila 1000 kilo ohm arasinda bir sey. Dolayisi ile bu baglantilarda potansinizin ust derecesini cok artirsaniz dahi cikisiniz ancak bir noktaya kadar artacak o da zaten direk jack'e baglandiginiz veri. Yani sonsuz resistans bir potunuz olsa zaten bu direk jack'e baglamak demek zira sonsuz resistansli bir pot cnali sinyale sonsuz resistans veriyor demek topraga yani hic sinyal kacmiyor demek... Bu iste zaten no load potansin arkasindaki zihniyet onu ilerleyen mesajlarda yazarim. Tam olarak ne oldugunu yani...
Simdi anladiginiz uzere resistans degerleri sesin yuksekligini belirliyor.
Gitarlarda genelde 3 cins potans kullanirlir ust resistans yani maksimum resistans degerleri olarak. Ya 250K (300K da aslinda var atlamayalim) ya 500K ya da metalci isi 1000K yani 1meg dedikleri potans. Farklarindan asagida bahsedecegim.
Fender cinsi single coil manyetikler (strat tele falan) 250K'lik potanslar icin tasarlanmistir. Onlari kullanirken 250Klik potanslarla ise baslamak dolayisi ile mantikli olan bir strateji. Eger 500K kullanirsaniz tonunuz daha cartlak olacak ve biraz daha fazla cikis alacaksiniz. Ama cartlaklik uppermidlerdeki artis ciddi bir problem. Single coil manyetiklere 500K hatta 1000K baglarsaniz benim dusunceme gore yonetilemez sekilde cartlak oluyorlar. Kullanilmaz sekle geliyorlar.
HBlar ise gibson firmasi tarafindan 500Kda calismalari uzere yapilmistir. 250K ile daha boguk ve canliz ses verirler. Ondan dolayi cok arkadas manyetiklerini degistirdikten sonra HBlara gectikten sonra single coilli bir fender stratta mesela eger potanslarini degistirmezlerse aa bunun tonu cok boguk yahu diye sikayet edebilirler. O uppermidlerdeki artis gerekmekte HBlar boguk duyulmasin diye.
300K potanslar ya daha fazla sarilmis (overwound) strat veya tele cinsi single coillarda, ya da P90larda kullanilir. GErci p90larda illa 300K kullanilacak diye bir uzerine hemfikir olunmus bir presip yok, ama 300K hani bir manyetige atfedilecek olsa o da p90 olurdu.
Bunlarda bir tek istisna JB isimli manyetiktir. Jeff Beck icin aslinda tasarlanmis olan bu duncan manyetigi (jazz bucker falan degil catir catir jeff beck, ama jeff beck nedense adi orada gozuksun istemediginde adi verilmemekte, ilginc bir hadisedir
) 250K potanslar icin yapilmistir. Onun yanina gidecek jazz duncan modeli de oyle (sapta tabi). Ondan dolayi gitarinda Jbyi cok tiz bulanlar muhtemelen 500K potans kullanmaktadirlar 250K icin tasarlanmis JB ustunde.
1000 neye yariyor derseniz, valla o daha da fazla uppermid cartlaklik veriyor. Metalci isi derken ciddi idim, cunku malum hani JByi tutup siz 1000Kohm bir potansa baglarsaniz o zaman cikacak ton cayir cayir yanacak. Ama bana gore cok cartlak kullanilir bir sey degil. Denedik elbette zamaninda ama yok yani bana gore degil. Isteyeniniz edinip denesin. Ama bunun yerine bence daha kolay bir yontem var sevip sevmeyeceginizi onceden anlamak icin. Manyetiginizi direk jack'e baglayin ve bir bakin. Eger o tonu sevecek kadar metalci iseniz (dalga geciyorum alinmayiniz) 1 meg'lik pot sizi acabilir.
Bundan sonra isin biraz daha detayina girip ilk olarak nasil devre yaratacaksiniz, sonradan da no-load potlar nedir nasil yapilir diye biraz anlatacagim. Ilginctir zira eger elinizde no load bir potans olsa aslinda bu 10da manyetigi direk jacke baglamak demek oluyor. Yani 1000Klik bir potansin yaptigindan daha fazlasini yapar bir yerde. Ondan dolayi TVde denildigi gibi bizden ayrilmayin!
B
