Wave Dosya Oluşturulduktan Sonra Adım Adım

Bir şekilde günahıyla sevabıyla bir wave dosyası oluşturuldu (Ben Cubase'den oluşturdum).

1 - Bu dosya, sırasıyla hangi programlarda, hangi standart işlem veya plugin'lere tabi tutulmalıdır?

2 - Ses volume'ü standart hale nasıl getirilir? Yani ticari olarak yayınlanmış bir CD'deki parçadan sonra çalındığında volume dengesizliği olmaması için nelere dikkat edilmeli, neler yapılmalıdır?

3 - Eq hangi noktada ayarlanmalıdır? En iyi eq plugin'i hangisidir. Ben bir yazıda Mahcem'in önerdiği iZotope Ozone'u çok beğenmeme karşın demo versiyon olmasından dolayı 40 saniyede bir 1 saniye boşluk bırakıyor. Alternatifleri neler olabilir?

4 - Bir wave datasını illa ki slow, orta hızlı, hızlı parça kategorilerinden birisine sokmamız gerektiğinde ve buna karar verdiğimizde veya parça tarafından vermek zorunda bırakıldığımızda klasik olarak yapılacak bir şeyler mutlaka vardır. Bunlar nelerdir? Orta hızlı bir parçanın iZotope Ozone'deki bir preset ile müthiş dinamizm kazandığını, birçok hızlı parçadan daha hızlı gibi heyecan verdiğini gördükten sonra böyle bir ayarı elle yapabilir miyiz? Bir şablon eq ayarı var mıdır?

5 - Wave data 24/96'dan veya başka boyutlardan 16/44 boyutuna hangi noktada indirgenmelidir? Bunun için ne kullanılmalıdır? Örneğin Wavelab'ın 16 bit Ultra mastering seçeneği parça 16 bit'e indirgense bile yazdırmak için Nero'dan çağrıldığında geçersiz format damgası yiyor.

6 - 16/96, CD'ye yazdırılmasına karşın çalınabilecek başka ortamlarda ne gibi problemlere yol açabilir?

Yanıtlar için şimdiden teşekkürler...

Muzigin hicbir asamasinda "standart islem" diye birseyden bahsedilebilecegini sanmiyorum. Parcanin kaydi ve miksaji bittikten sonra elde edilen stereo miks uzerinde yapilan her turlu isleme "mastering" adi veriliyor. Gercek anlamda mastering uzmanlik ve yatirim isteyen bir is, mastering studyolari var, mastering engineer denen tipler var, bunlar o is uzerinde uzmanlasmis. Ticari olarak piyasaya sunulan kayitlardaki o cilali, profesyonel sound'un elde edilmesinde mastering sirasinda yapilanlar onemli rol oynuyor.

Peki biz faniler bu adamlarin hizmetlerinden yararlanamayacagimiza gore ne yapalim? Genel olarak dikkat edilmesi gereken birkac konu var:

1) Parcanin frekans dagilimini inceleyip, mumkun oldugunca dengeli olmasini saglamaya calismak. Miksaj sirasinda belli frekanslar gereginden fazla vurgulanmis veya kisilmissa bunu duzeltmek.

2) Parcanin dinamiklerini inceleyip, muzik tarzina uygun olarak dengelemek. Pop ve rock tarzi muziklerde fazlaca inis ve cikis istenmez, o yuzden bir miktar genel compression uygulanir.

3) Tum islemler tamamlandiktan sonra, parcanin distorsiyona ugramadan getirilebilecegi en yuksek volum'a ayarlanmasi.

4) Eger birden fazla parca master ediliyorsa (diyelim ki bir CD icin), bunlarin yukaridaki unsurlar acisindan birbiriyle uyumlu olmalarinin saglanmasi.

Bunlari profesyonel duzeyde olmasa bile kabul edilebilir duzeyde ev studyolarinda yapmak mumkun. "Audio editing/mastering software" denen programlari kullanmak gerekiyor, Sony'nin aldigi Sound Forge, Steinberg Wavelab ve Macintosh cephesinde Bias Peak gibi. Ben Wavelab kullaniyorum ve cok memnunum.

Dedigim gibi, izlenmesi gereken standart bir prosedur yok, mumkun oldugu kadar okuyup bilgi edinmekle, programi acip denemek ve yanilmakla, ve kulaklarina guvenerek ise baslayabilirsin.

2 numarali soruya cevaben, mikse uygulayacagin her turlu efekti uygulayip bitirdikten sonra, en sonunda parcanin volumunu optimize etmek, en yaygin kabul gormus uygulamadir. Yukarida bahsettigim programlarin tumunde ve benzerlerinde "normalize" denen bir fonksiyon vardir, bu parcada sinyal duzeyinin en yuksek oldugu noktayi bulur ve distorsiyona girmeden cekebilecegi en yuksek noktaya ceker, bu arada parcanin geri kalan kisminin da volumunu ayni olcude yukseltir.

Parcayi 16 bit/44.1 KHz'e donusturmek de en sonda yapilmasi gereken birsey.

Domokun gayet detaylı bilgi vermiş. Bu ne sabır bu ne aşk kardeşim!

1. Wave dosyasını doğal olarak uzantısı ,wav olan her programda kullanabilir ve modifiye (efekt vb.) edebilirsin. Direkt standart işlem diye birşey yoktur. Dosyanın ne içerdiğine bağlıdır. Bazen hiç dokunmadan da kullanabilirsin ve sadece pan ve volüm ayarıyla işi bitirebilirsin.

2.Bahsedilen "standart" hale getirilen sesler genelde 0 dB'e kadar yükseltilebilen ve hiçbir distorsiyona uğramamış dosyalardır. Bu genellikle limiter ile yapılır ama kullandığın efektörün ne kadar kaliteli olduğuna bağlıdır: Hardware veya bir software bu işi görür ama bu konuda yapacağın setup ta önemli rol oynar.

3. EQ dediğin şey zaten kayıt teknolojisinde en çok kullanılan ve çok çeşidi olan bir frekans ayarlayıcısıdır. Bunun ayarlanacak sabiti yok, her enstrümana göre ve ihtiyaca göre ayarlar değişir. Her enstrümanın, bestenin, veya bir efektin ihtiyacına göre frekanslar o ana göre ayarlanır. Bas gitar için, mid tonları olan enstrümanlar için, tiz enstrümanlar için, ve sanatsal efektler için ayrı EQ ayarları kullanıldığı gibi sadece bir anlık gereklilikte EQ ayarı değiştirilip tekrar eski setupına çekilebilir. EQ ile uğraşmak ayrı bir çalışma sahasıdır ve hatta bunun için ayrı bir forum dahi açılabilir kanımca. Bence en iyi software Waves'in softwareleridir.

4. Bu sorundan hiçbirşey anlamadım. EQ ayarında hız (metronom olarak algıladım) bir kıstas değildir.

5. Dosyalarını yazılımının kabul ettiği olabilecek en yüksek çözünürlükte kayıt et. Herşey bitip stereo olarak çıktı alırken 16/44.1 formatında çıktı alırsın.

6. 16bit/44.1k dışındaki formatlarda yaptığın kayıtları, sadece o formatları destekleyen programlar aracılığıyla dinlersin. Onun dışında çıtırtı, takırtı, kesik kesik sesler gelir veya hiç gelmez ya da hata mesajı alırsın.

Özünde yazmanız bile yeterlidir.

Bu yanıt, bu yanıtın konu kısmında yazan ifade unutulmadan okunursa daha saygılı ve istediğim gibi bir anlam doğar.

Yanıtlar için teşekkürler, ama yanıtların bazıları ortalama olduğu için beni bildiğimin daha ötesine götürmüyor. İşi döndürüp dolaştırıp kulak, zevk gibi bir kıstasa indirgiyor. Ben forumdaki her şeyi okuyup bu soruları sorduğum için ve bazılarının yine de kulak duyumuna, zevke dayandığını bildiğim halde biraz daha etraflıca yanıt yazılabilir düşüncesindeydim. Örneğin Normalize, Limiter, Puncher ile ilgili kısa bir bilgi, bunların sıralaması, belki birkaç plugin adı veya Waves ürünleri demek yerine şu sebepten dolayı sırasıyla C4 vs... gibi biraz daha detay, Wavelab ama şu menü, şu komut gibi, şu araç çubuğundan şu düğme gibi...

Az şey bildiğimin farkında olduğum gibi çok şey istediğimin de farkındayım, sorularımın hepsi, şahsen tanımadığım sizlerin forumda sergilediğiniz karakterleriniz baz alınarak ve anlayışınıza sığınarak oluşturuldu.

Bir de yeni bir şey daha soracağım: Benim parçalarımda canlı olarak bir tek vokal kaydediliyor. Dip gürültüyü o anda mı engellemeliyim ve tam olarak nasıl yapabilirim bunu? Eğer o anda yapmam gerekirse bu zamana kadar yaptığım birçok parçaya sonradan ne yapabilirim. Örneğin forumun bazı bölümlerinde şunu şu kadar traşladım gibi ifadeler vardı. Mahcem'in yazdığı 16/24 bit temel başlıklı bir forumda da belli bölümün 16 bite indirgenmeden azaltılabileceği idi. Bu konunun espri sayılabilecek ilgisini saymazsak kulak ve zevkle ilgisi olmadığı düşüncesiyle tam olarak izah ederseniz beni gerçekten büyük bir dertten kurtarmış, bu forumu takip eden, ama bir şeyler yazmayı pek de sevmeyen birçok kişiyi de bilgilendirmiş olursunuz. Yazdıklarınızı sadece yanıt yazdığınız kişi, bir de birkaç kişi okuyor diye düşünmeyin. Nice arkadaşların bu forumları sayfa sayfa kaydettiğini biliyorum. İlginize gerçekten çok teşekkür ederim.

Peki.

Ben genellikle bir parcayi Wavelab'de actigim zaman, oncelikle parcayi frekans acisindan inceleyerek ise basliyorum. Miksajda bazi frekanslar asiri abartili birakilmis olabiliyor. Ozellikle eskiden daha ilkel kosullarda yaptigim miksajlari elden gecirirken basima geliyor bu.

Bu tur frekanslari kulakla yakalamak mumkun oldugu gibi, Wavelab'in cok hassas frekans olcum ve analiz cihazlari da var. Bunlari da kullaniyorum. Abartili frekanslari yakaladiktan sonra, bunlari equalizer ile veya Wavelab'in icindeki mukemmel Multiband Compressor plug-in'iyle bastiriyorum.

Ondan sonra eger parcanin dokusuna uygunsa Stereo Expander'i cagirip biraz stereo alanini genisletiyorum (%70'i asmayacak sekilde). Eger uzerinde calistigim parca tamamen akustikse ve dogal bir atmosfer ariyorsam kullanmiyorum bunu.

Stereo Expander volumu biraz artirabiliyor, o yuzden distorsiyon yapmamasina dikkat etmek lazim.

Ondan sonra Puncher geliyor. Bu bayildigim bir plug-in. Parcanin volumunu artirmadan hissedilen ses siddetini artiriyor, okudugum kadariyla seslerin uzerine armonikler ekliyerek calisiyormus, yani bir anlamda frekans spektrumundaki bosluklari dolduruyor. Bitmis bir miks'e uygulayacagim zaman Puncher'i cok dikkatli ayarliyorum, Density Soft, efekt miktari yine % 70'i gecmeyecek sekilde. Bazen sesi fazlaca "yukledigi" oluyor, istedigim efekt bu degilse ayarlari hafifletiyorum.

En son Peak Master geliyor. Gordugum, kullandigim en basarili "brick wall limiter" bu, Out Ceiling ayarini -0.5 civarinda birakiyorum, sinyal hicbir sekilde bu siniri asmiyor. Normalize yapmaya gerek kalmiyor bu islemlerden sonra.

En son olarak 16 bit 44.1 KHz formatinda bir dosya render ediyorum. Islem tamam.

Vokal kaydederken gurultuyu mumkun oldugu kadar o an kesmeye calis. Bunun en kolay yolu, mikrofonun "sagir" oldugu noktalari kesfedip gurultu kaynaklari (bilgisayar, vs) o noktalara denk gelecek sekilde mikrofonu yerlestirmek. Mikrofon preamfin cok gurultu yapiyorsa daha kaliteli bir preamfi edinip onun cikislarini ses kartinin line girisine verebilirsin.

Daha onceden yapilmis kayitlardaki gurultuyle basa cikmak icin en iyi cozum noise gate. Her yazilimda mutlaka bir noise gate bulunur, ama bazen Dynamics, Compressor basliklari altinda yeraldigi icin hemen bulamayabilirsin. Bunu ayarlamak icin (hoslanmayacaksin) kulaklarina guvenmen lazim, Treshold ayari oyle bir olmali ki vokal yokken gurultuyu bastirsin, ama vokal girince hemen acilip kenara cekilsin.

İşte benim beklediğim de buydu. Emin olun bu bilgiler son derece yararlı. Şu sıralar hızlı hareket etmeye çalışmamın sebebi bir hafta içinde şarkılarımı bazı önemli yerlere dinlemeleri için verecek olmam. Hakkımı iyi kullanmak istiyorum. Parçaları temel sayılabilecek duyum ve renklerden uzak götürmek beni sonunda, fayda etmeyecek bir pişmanlığın içinde bırakabilirdi. Yani bu bilgileri okuduğumda ben bu şarkıları dinlemeleri için vermiş de olabilirdim. Şimdi tabii ki tüm bunları uygulayıp (bir hafta süre yeterli) en azından daha düzgün kayıtlar verebileceğim. Gönlümdeki yerinize Domokun ve Atalay Expander uyguladım. Bu bilgilerden sonra bu yerlerin mutlaka genişlemeleri gerekiyordu. Bakın, yazdıklarınız espri dahil ne işlere yarıyor.

Yine bir soru: Parçaların başına ve sonuna iki saniye civarı bir boşluk bırakmak için Cool Edit'de Insert Silence gibi bir komut var. Aramama rağmen Wavelab'da böyle bir şey bulamadım. Seçili bir bölgeyi sessizleştirebiliyorum, ama göstergenin bulunduğu yerden (Cool Edit'in yaptığı gibi) x saniye sessizlik ekleyemiyorum. Wavelab gibi bir programda bunun olmayacağını düşünmek bile istemiyorum. Nero Burning Rom'da CD yazdırılırken bu ayarlanabiliyor, ama ben orijinal olarak başında ve sonunda iki saniye civarı sessizlik olsun istiyorum. Çünkü olmadağı zaman MP3 formatına çevirirken parça başında çok kısa bir data kaybı oluyor.

Hadi bakalim, sansin acik olsun

Hepimiz muzigimizi en iyi cerceve icinde sunmayi isteriz elbette, ama bu isi yeterince uzun suredir yapan insanlarin produksiyon kotu bile olsa iyi bir besteyi ve icrayi yakalayabilmeleri beklenir. Dolayisiyla parcalarini cilalamak icin elinden geleni yap ama kendine fazlaca da gerginlik yaratma derim.

Madem bir hafta zaman varmis, mumkun olursa parcalari bir CD'ye alip degisik ortamlarda dinlemeye calis, arkadasinin muzik setinde, arabada vs. Boylece kullandigin duzenegin senden gizledigi seyler varsa farkina varip duzeltme sansin olur.

Parcanin basina ve sonuna sessizlik koymana hic gerek yok, mp3'e donusturme islemini Wavelab'de yaparsan data kaybi falan olmaz. .wav dosyani acip Render tusuna basacaksin, orada mp3 formatini ve istedigin kbps degerini sececeksin.

Bence baslangicina sessizlik koyma. Sonucta bunu adama vereceksin, adam dinlemek icin play tusuna basacak, sonra iki saniye ses gelmesini bekleyecek. Iyi bir puan degil.

Ama ille de gerekli olursa tabiki Wavelab'de bunu yapmanin yolu var. Parcanin basina sessizlik koymak icin:

Select all (Ctrl A)
Cut
Gostergeyi sessizligin BITMESINI istedigin noktaya getir
Insert silence (Edit'in altinda)
Paste

Parcanin sonuna sessizlik koymak icin:

Parcanin sonundaki bitis cizgisinin (kesik cizgi) SAGINA tikla
Insert silence

Iste bu kadar.

Tekrar bol sanslar dilerim!

Limiter, şu, bu vb. merak ettiğin efektlerin neye yaradığını çok anlattık. Onları TurkRock arama motorundan arayacaksın. Herkese ayrı ayrı yazmaya kalksak halimiz nice olur. Biraz araştır ondan sonra detayları alırsın. Domokun sana iyilik etmiş sağolsun. Burada yine de çok vefalı arkadaşlarımız var. Yazmışlar etmişler, onların yazdıkları çok detaylı ve ararsam MuzikTek foırumunda istediğin cevapları bulacağından eminim. Bu kadar hazıra konmayın.

Domokun'a

Sıcak ilgin ve konuyu takibin için çok teşekkür ederim. Gerçekten takdire şayan bir sabırla verdiğin yanıtlar benim için çok yararlı oldu. Şu anda yazdıklarının bir çıktısı önümde, okuyup çeşitli uygulamalar, denemeler yapıyorum. Açıkçası forumun hiçbir bölümünde bu kadar yalın ve sıralı bir anlatım yok. Kaldı ki bu konu bence yine forumun hiçbir yerinde bu kadar net bir şekilde (anlatılan amaçla, varılan noktayla, kullanılan plugin'lerle, seçeneğiyle, değerleriyle) anlatılmamış. Herkesin bir yolu vardır, ama temele yönelik bu yazıdan orta bilgiye sahip olduğunu sanan birçok kişinin de yararlanabileceğini düşünüyorum. Senin gibi bir ustanın (ki ustalar genelde çok anlayışlı olmazlar) sabır ve anlayışla yazdığı bir forumda bulunduğum için kendimi şanslı hissediyorum. İyi niyetli kişiliğin sıcak sunumunla gerçekten de yazılarına yansıyor.

İyi niyetli temennilerin için de ayrıca teşekkür ederim. Sanırım şansa çokça ihtiyacım olacak.

Not: Aslında bu teşekkür yazısı özel olarak atılması gereken bir mesajken buraya yazmamın sebebi diğer takip edenlerin yanıtları almış, bir teşekkür bile etmeden kaçmış düşüncesine sahip olmamaları içindir.