Son dönem bu konuya biraz merak sardım. Türk Sanat Müziği forumundan bilgi de aldım ama hala cebelleşiyorum. Belki aranızda bilen varsa aslında çok temel bilgiler arıyorum.
Elimde uygun enstrüman yok, olsa da çalamam, bilgim yok. Midi klavye vasıtası ile bilgisayardan "Plectra Series 4: Turkish Oud" programı yardımı ile ud sesi alıyorum. Bildiğimiz kontakt içinden çalışan bir sanal enstrüman, küçük bir mikrotonal ayar bölümü var. İçinde makamları yazmışlar ama makam dizilerinin notaları yok. Böyle bir liste internette tam yok, birkaç bilgi çıkıyor ama notalar birbirini tutmuyor, belki konunun kendisi böyledir bilemiyorum. İlk sorun bu ama makam notalarını Türk Sanat Müziği yapacağım diye istemiyorum, hem yapamam hem de çok da dinlediğim-bildiğim bir tür değil, sadece mikrotonal sesleri kullanabilmek istiyorum.
Esas sorun da burada başlıyor. Türk Müziği sisteminde sesler eşit aralıkla bölünmediği için A 440 hz ve katları haricinde tam karışık notalar yokmuş. Yaklaşık karışık notalar şeklinde bir durum var. Bahsettiğim program üzerinde de komasız sesler normal sesler olmalı yani normal notalar + komalı sesler şeklinde bir ihtimal. Duyum olarak kötü değil.
Ama konuyu araştırdıkça iş karışmaya başladı çünkü frekans bazında ayarla uzun süre uğraştım, pek işin içinden çıkamadım. Frekans farklarını programın mikrotonal bölümündeki ayarlara uyacak şeklinde cent değerleri ile ayarladım, bu sefer sesler bir hoş oldu. Yani eşit aralıklı sisteme göre bu ayarla dinleyince vay ne güzelmiş diyor insan ama ayarların doğruluğundan emin değilim.
Çünkü verilen perde isimlerinin cent değerleri ana seslerde en fazla 6 cent farklı iken ara seslerde en fazla 15 civarı farklı, bu şekilde ayarlayınca tamam ama makam dizileri için özel perde ayarında işler karışıyor çünkü cent değerini -/+ 50 civarına kadar değiştiren ayarlar var. Hem program üzerinde hazır gelen ayarlar böyle, hem muadil yazılımların ayarları böyle hem de bu şekilde tam yerel tınıyı elde ediyoruz. Bu durumda bilgilerde bir tutarsızlık oluyor ya da ben bir şeyleri gözden kaçırıyorum.
Konuyu bilen biri için çok basit bir şey soruyorum aslında. Şöyle örnekleyeyim, E segah makamında hangi sesler vardır? Komalı sesler hangileridir ve koma değeri (cent olarak) kaçtır? Çeşitli kaynaklarda koma değerleri farklı ifade ediyor ama bir akort programı ile kontrol edince, ud programındaki mikrotonal ayarlarının +/- 50 cent değiştirdiğini gördüm, yani ayarları bu değer üzerinden yapabilirim gibi görünüyor.
Benim nette bulduğum ve program üzerindeki bilgiler E segah için birbirini tuttu ama emin değilim. "E F G A B C D E" şeklinde bir sonuç çıkıyor. E ve B sesinde -50 cent ayar var. Tabii ilk sorum da hala geçerli, notaları 12 eşit yerine 53 eşit olmayan sistem farkı yüzünden tüm sesler farklıdır deniyor. Tüm sesleri cent olarak ayarlamam da mümkün, bahsettiğim şekilde ayarlayınca şu sonuca ulaştım:
E = +2 cent
F = -7 cent
G = -4 cent
A = 0
B = +4 cent
C = -6 cent
D = -2 cent
Tabii bu bilgilerde özel perdeler yok. E ve B için diğer özel perdeler için -19 ve 21 gibi değerler yazıyor. Program üzerinde bu ayarlar -50 şeklindeydi. Karışıklık burada başlıyor. Akort programındaki cent değeri ile tablodaki cent değerleri farklı olabilir.
Sonuç olarak bu bilgiler doğru mu bilmiyorum, duyum olarak dediğim gibi bir hoşluğu var ama bahsettiğim şekilde özel perdelerin cent değerleri bu bilgileri aldığım tablo (Tacettin Tınaz'ın tablosu bu arada) ile tutmuyor. Bilen ya da merak edenler olursa diye buraya da bir yazmak istedim. Bu kadar temel bilginin hazır şekilde nette olmaması da çok garibime gidiyor. Belki yanlış şekilde arattım, bulursanız paylaşırsanız da sevinirim, teşekkürler.
Elimde uygun enstrüman yok, olsa da çalamam, bilgim yok. Midi klavye vasıtası ile bilgisayardan "Plectra Series 4: Turkish Oud" programı yardımı ile ud sesi alıyorum. Bildiğimiz kontakt içinden çalışan bir sanal enstrüman, küçük bir mikrotonal ayar bölümü var. İçinde makamları yazmışlar ama makam dizilerinin notaları yok. Böyle bir liste internette tam yok, birkaç bilgi çıkıyor ama notalar birbirini tutmuyor, belki konunun kendisi böyledir bilemiyorum. İlk sorun bu ama makam notalarını Türk Sanat Müziği yapacağım diye istemiyorum, hem yapamam hem de çok da dinlediğim-bildiğim bir tür değil, sadece mikrotonal sesleri kullanabilmek istiyorum.
Esas sorun da burada başlıyor. Türk Müziği sisteminde sesler eşit aralıkla bölünmediği için A 440 hz ve katları haricinde tam karışık notalar yokmuş. Yaklaşık karışık notalar şeklinde bir durum var. Bahsettiğim program üzerinde de komasız sesler normal sesler olmalı yani normal notalar + komalı sesler şeklinde bir ihtimal. Duyum olarak kötü değil.
Ama konuyu araştırdıkça iş karışmaya başladı çünkü frekans bazında ayarla uzun süre uğraştım, pek işin içinden çıkamadım. Frekans farklarını programın mikrotonal bölümündeki ayarlara uyacak şeklinde cent değerleri ile ayarladım, bu sefer sesler bir hoş oldu. Yani eşit aralıklı sisteme göre bu ayarla dinleyince vay ne güzelmiş diyor insan ama ayarların doğruluğundan emin değilim.
Çünkü verilen perde isimlerinin cent değerleri ana seslerde en fazla 6 cent farklı iken ara seslerde en fazla 15 civarı farklı, bu şekilde ayarlayınca tamam ama makam dizileri için özel perde ayarında işler karışıyor çünkü cent değerini -/+ 50 civarına kadar değiştiren ayarlar var. Hem program üzerinde hazır gelen ayarlar böyle, hem muadil yazılımların ayarları böyle hem de bu şekilde tam yerel tınıyı elde ediyoruz. Bu durumda bilgilerde bir tutarsızlık oluyor ya da ben bir şeyleri gözden kaçırıyorum.
Konuyu bilen biri için çok basit bir şey soruyorum aslında. Şöyle örnekleyeyim, E segah makamında hangi sesler vardır? Komalı sesler hangileridir ve koma değeri (cent olarak) kaçtır? Çeşitli kaynaklarda koma değerleri farklı ifade ediyor ama bir akort programı ile kontrol edince, ud programındaki mikrotonal ayarlarının +/- 50 cent değiştirdiğini gördüm, yani ayarları bu değer üzerinden yapabilirim gibi görünüyor.
Benim nette bulduğum ve program üzerindeki bilgiler E segah için birbirini tuttu ama emin değilim. "E F G A B C D E" şeklinde bir sonuç çıkıyor. E ve B sesinde -50 cent ayar var. Tabii ilk sorum da hala geçerli, notaları 12 eşit yerine 53 eşit olmayan sistem farkı yüzünden tüm sesler farklıdır deniyor. Tüm sesleri cent olarak ayarlamam da mümkün, bahsettiğim şekilde ayarlayınca şu sonuca ulaştım:
E = +2 cent
F = -7 cent
G = -4 cent
A = 0
B = +4 cent
C = -6 cent
D = -2 cent
Tabii bu bilgilerde özel perdeler yok. E ve B için diğer özel perdeler için -19 ve 21 gibi değerler yazıyor. Program üzerinde bu ayarlar -50 şeklindeydi. Karışıklık burada başlıyor. Akort programındaki cent değeri ile tablodaki cent değerleri farklı olabilir.
Sonuç olarak bu bilgiler doğru mu bilmiyorum, duyum olarak dediğim gibi bir hoşluğu var ama bahsettiğim şekilde özel perdelerin cent değerleri bu bilgileri aldığım tablo (Tacettin Tınaz'ın tablosu bu arada) ile tutmuyor. Bilen ya da merak edenler olursa diye buraya da bir yazmak istedim. Bu kadar temel bilginin hazır şekilde nette olmaması da çok garibime gidiyor. Belki yanlış şekilde arattım, bulursanız paylaşırsanız da sevinirim, teşekkürler.