Başka bir forumda "Resident" kullanıcı adı altında yazdığım yazının bir kopyasını da buraya aktarıyorum. Rehberin sadece %10 - %15 lik kısmını oluşturuyor. Güncellediğim zaman aynen buraya da aktaracağım.
PC' de Gitar Amfi Modelleme Programları Hakkında Herşey - 2010 ( Versiyon 2.0 )
GİRİŞ
Bu yazı daha önceki “Gitar Amfi Programları Hakkında Herşey” adlı rehberimin daha geliştirilmiş ve pek çok konu eklenmiş halidir.
Rehberin hazırlanma amacı öncelikle Elektrik Gitar kullananlara bilgisayar ortamında müzik oluşturmalarına yardımcı olacak bilgilerin Türkçe verilmesidir. Yazının büyük bir çoğunluğu Elektrik Gitarlardan programlar yardımı ile ton alınmasını ve ayarlarını içerir. Ek olarak eklenmiş müzik ile ilgili yardımcı konular, Elektrik Gitarları ile yapılan müzikleri desteklemek amaçlıdır. Dolayısı ile ek konulara daha az ayrıntı ile değinilmiştir.
Rehberin hazırlanmasında yararlanılan kaynaklar en sonda yer almakla birlikte çoğu konu belli bir şablon olarak alınıp işlenmemiştir.
Önemli not : Bu yazı tamamen elektrik gitarlarlı müziğin teknik yönünü anlatmaktadır. Herhangi bir gitar çalma tekniği ve dersleri içermediği gibi notasyon/ tablature bilgileri sadece programla bağlantılı olduğu için anlatılmaktadır. Bu yazı bir Gitar Çalma eğitimi değildir.
“Rehberimin yararlanmak isteyenlere iyi bir Türkçe kaynak olması dileği ile…”
Gitar Amfi Modelleme – Amflikasyona Genel Bakış
Elektrik Gitar kullanmaya başlayanların ya da belli bir süredir kullananların bildiği gibi gitarlarımız tek başlarına ses oluşturamamaktadırlar. Bir elektrik gitar sesi oluştururken tellerdeki titreşimleri piezo, single coil , humbucker olarak sınıflandırılan ve dilimizde yaygınca Manyetik olarak kullanılan aparatlarda yüksek güçte, düşük gerilimde elektrik sinyallerine dönüştürülür. Gitarların çıkış jaklarına bağlanan ses iletim kabloları ile gitarlar bu düşük güçteki ses sinyallerini istenilen tonlara dönüştürecek Donanımlara aktarırlar.
Amflikasyon ; genel anlamda güçlendirme, arttırma demektir. Elektrik gitar amflikasyonu sesin yalnız arttırılması değil buna karakter katılmasını kapsar. Gitar amflikasyonlarını Gitar Amfi’ leri olarak adlandırılan özel amaçlı amfiler yapmaktadır. Burada da anlatılan amflikasyon teknikleri ve burada kullanılan program, arabirim, preamp, ses kartı …vb araçlar aslında Gitar amfilerinin yaptıkları işlemleri simüle ederler.
Gitar Amfi modelleme; bilgisayar ortamında elektronik DSP ( Sayısal işaret İşleme) bilgilerinin kullanılması ve bu bilgiler ışığında sayısal hesaplamalar ile analog ses sinyalinin sayısal düzlemde işlenmesidir. Basitçe şöyle diyebilirz: analog haldeki gitar sesimizi arabirim ile sayısal sinyale dönüştürüp bilgisayarda işlemler ile bu sinyallerin şekil değiştirmesini sağlamak ve bir çıkış elde etmektir.
Gitar Amfi modellemelerinin hepsi Plugin olarak adlandırılan eklentiler tarzında bir ana programda çalışacak şekilde tasarlanırlar. Her modelleme programı aslında çok kapsamlı özellikler içerse de sadece bir eklentidir ve plugin olarak çalıştığı halde eğer tek başına çalışacak programlar şeklinde yüklendiler ise çalışırlarken firmanın kendi Host ( sunucu) programında ayrı bir programmış gibi tek başlarına çalışırlar.
Plugin
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi gitar amfi modelleme programları aslında pluginlar olarak çalışan küçük programcıklardır. Pluginler ileride daha ayrıntılı anlatacağım DAW adında ana programlarda ya da Host türü sunucu programlarında çalışırlar.
Müzik programları plugin olarak belli başlı çeşitte olmaktadır. Plugin çeşitleri şunlardır:
Windows VST / VST3 ( Steinberg) :
Steinberg tarafından geliştirilmiş Windows tabanlı işletim sistemi kullanılan PC lerde çalışan DAW programlarına eklenti olan türdür. Genelde en yaygın kullanılan plugin yapısıdır ve eğer belli bir plugin projesi arıyorsanız ya da kendiniz plugin geliştirecek iseniz yaygınlık açısından en kullanışlı olanıdır.
Piyasadaki Windows üzerinde çalışan DAW programlarının neredeyse hepsi destek sağlamaktadır.
MAC OS VST :
VST lerin MAC OS için geliştirilmiş bir versiyonudur. Windowsdaki VST lerden farklı olduğu gibi aralarında birbirini çalıştırma/destekleme yoktur. Bir MAC OS VST plugini Windows da çalışmaz.
RTAS :
Windows ve MAC OS üzerinde çalışan PRO TOOLS ismindeki DAW tarafında kullanılan bie kelenti biçimidir. Pro Tools kullanan kullanıcıların kullanmak zorunda olduğu plugin tarzı olduğu için sadece bu kullanıcılar tarafında kullanılır.
AU :
Audio Unit adındaki Plugin MAC OS da kullanılmak amacı ile geliştirilmiştir. MAC OS kullanılarının yaygın olarak kullandıkları bir plugindir.
Ses Kartı Sürücüleri
İlerde ses kartları konusunda donanım hakkında bilgiler vereceğim fakat ses kartı sürücüsü hakkında özellikle bahsetmekte yarar var.
Bilgisayarlarımız ses üretme amacı ile ses kartları kullanırlar. Müzik işi ile uğraştığımız için bu kartların kullanım amacı genelden özele inmektedir.
Ses kartlarımızı müzik alanında kullanacağımız için bunlara özel yazılımların uygun sürücülerde çalışması gerekir. Hali hazırda tüm ses kartlarının sürücüleri olmasına rağmen bize yarayacak düşük Latency değerli sürücü yapısının kullanımıdır.
Ses kartları Windows üzerinde kullanılıyor ise WDM ve ASIO ses kartı sürücüleri ile çalışmaktadır.
DX, MME, DS ; eski tip sürücü arabirimidirler. Yüksek latency değerinde yalnızca windows üzerinde çalışan programlarda kolay ses şablonu şekilinde çalışmada kullanılırlar. Ses- müzik işlemede kullanışsız birimlerdir.
WDM ; Windows üzerinde kullanılan ana seslerin ( mp3 gibi ses formatlarının , oyunların kullandığı DX arabiminde kullanılan seslerin…) çalışması için kullanılan sürücü yapısıdır. Windows XP ve sonrası için kulanılan sürücü yapısıdır.
ASIO ; Steinberg tarafından ses kartlarının çok düşük Latency değerlerinde sorunsuz çalışması için geliştirdiği ses kartı sürücüsüdür.
Bizim bundan sonra kullanmamız gereken sürücü tarzı ASIO dur. Ses kartımız ile ASIO sürücüleri gelebileceği gibi sonradan WDM üzerinde ASIO ya dönüşüm yapan tüm ses kartlarında çalışan geliştirilmiş sürücüler de vardır.
Ses kartınız ile gelen ASIO Sürücüsü yoksa ASIO4ALL ( www.asio4all.com )gibi ASIO desteği kazandıran sürücüleri kullanabilirsiniz.
ASIO sürücüsünde Kontrol Paneli açtığınızda 2 temel ayar vardır. Bunlardan biri Direkt Latency süresi seçimi diğeri ise Örnekleme miktarı seçimidir. Bazı firmaların ASIO sürücülerinde sadece Latency süre seçimi varken bazılarında ise sadece örnekleme ayarı vardır. Temelde ikisi birlikte çalışır yani bir süre seçimi sonucu belli bir örnekleme değeri seçmiş olursunuz.
Diğer bir ayar ASIO da örnekleme frekansı seçimidir. Bu frekans 11 kHZ den 192 KHZ e kadar yer alabilmektedir. Daha yüksek frekans daha iyi(düşük) gecikme değeri ve kalite sağlasa da ilerde de anlatacağım gibi gitar tonu üretiminde Chain içinde sorun yaratabileceği için biz genelde 48 KHZ kullanmalıyız.
Temel olarak sizin yapmanız gereken en önemli ayar PC nizin en elverdiği şekilde Latency süre ayarını en az ayara getirmektir. Burada gerçek zamanlı gitar tonu elde edebilmek için en kötü “10 ms “ seçilmelidir. Bundan daha düşük değerler daha iyi oldukları halde PC konfigrasyonu bu düşük değerde daha fazla zorlandığı için seste kopmalar oluşturur. Daha küçük değerlerin seçimi, daha yüksek örnekleme frekansı seçimi ve/veya daha düşük örnekleme buffer miktarı seçimi daha fazla işlemci kullanımına neden olur. Bu nedenle güçlü bir konfigrasyonunuz yoksa 5-10ms değerini seçmelisiniz. 10ms yukarısı ise işimize fazla yaramayacağı için kullanılmamalıdır. Sisteminiz buna el vermiyorsa ASIO4ALL sürücüsünü de deneyin. WDm üzerinde çalıştığı için ASIO4ALL bir nebze daha iyi latency değeri alabilmenize olanak verir.
Toplam Latency :
Latency değeri tek başına tek bir değer değildir. Ses programı ve programda kullandığınız ayarlar, chain uzunluğu ve chaindeki modüllerin çalışma algoritması latencyi arttırır. Her programa temelde bir giriş ve bir de çıkış latency si vardır. Toplam Latency bu iki değerin toplamıdır ve her Toplam latency sizin son latency değerinizi verir. Yani sizin tüm Toplam Latency leriniz tüm gecikmeyi oluşturur.
Örnek Toplam latency Raporu :
Yukarıda Toplam Latency raporunda giriş latency değeri 3.5ms , Programın işlem latency değeri 2ms ve çıkış katı latency değerinin 0.3ms olduğu görülmektedir. Toplam Latency değeri ise bunların toplamı olan 5.8ms dir.
Burada sonuç olarak şunu söyleyebiliriz. Biz Gitarın teline dokunduğumuz andan itibaren programa ses sayısal olarak 3.5ms sonra ulaşmakta 2 ms de işlenip çıkmakta ve 0.3 ms sonra program işlenmiş sesi dışarıya vermektedir. Yani gitarın teline vurduğumuz andan itibaren ses 5.8ms sonra bize ulaşacaktır. Bu değer oldukça iyi bir değerdir.
Ses Kartları
Ses kartları seçimi bizim için önemlidir. Bir oyun ses kartı ya da onboard ses işlemcisi ile iyi bir müzik yapılamadığı gibi bir müzik ses kartı ile de oyun oynayamazsınız.
Müzik için kullanılacak ses kartlarında bizim ihtiyacımız ön plana çıkar. Ses kartlarında her tür fiyat aralığında bir model yer almaktadır lakin bizim ihtiyacımızı karşılamadığı sürece pahalı bir ses kartı amacını bizim için yerine getiremez.
Ses kartında bize gerekenler ; arabiriminin bize hitap etmesi, yeterli giriş ve çıkışlara sahip olması, ASIO da iyi çalışabilmesi, Frekans tepkisinin iyi olması, EMI dan korumalı olması, Düşük gürültü oranına sahip olması, HI-Z girişine sahip olması ya da sonradan HI-Z girişi bağlanabilecek girişinin olması, DAC ve ADC lerinin kaliteli olmasıdır.
Ses Kartı arabirimleri : Ses kartları PCI , PCI –EX , PCI-X , USB 1.1 ve 2.0 , Firewire 400 ve 800 , PCMCIA, Cardbus Express arabirimlerinde çalışırlar.
Masa üstü kullanıcıları PCI , PCI –EX , PCI-X , USB 1.1 ve 2.0 , Firewire 400 ve 800 kullanırken , Dizüstü bilgisayar kullanıcıları USB 1.1 ve 2.0 , Firewire 400 ve 800 , PCMCIA, Mini PCI -EX (Cardbus Express) arabirimlerini kullanırlar.
En iyi arabirim diye bir şey yoktur , amaca uygun arabirim vardır.
PCI ; Masaüstü anakartlarında çok iyi bir latency ile çalışabilir fakat kart üzerinde EMI oluşma riski vardır. EMI anakarta takılı her tür donanımın yaydığı elektro manyetik dalganın girişim yapması olayıdır ve buna uygun kalkanlar yer almaktadır. Ses kartlarının çoğunda buna uygun tasarım olmasına rağmen kalkan yer almamaktadır. PCI arabiriminin diğer bir dezavantajı fazla giriş çıkış verecek kadar büyük olmayan ses kartı arka alanına sahip kartlara izin vermesidir.
PCI-X ; Eski tip server 64 bitlik PCI arabirimidir. Bu tür ses kartları onboard yapıdadır. Bizim için kullanımı neredeyse sıfırdır.
PCI – EX ; Anakartlarda yer alan diğer bir bağlantı PCI express dir. Bu arabirim daha geniş bantlı bir arabirim olmasına rağmen ses kartları için daha iyi bir seçenek değildir. Sesler düşük miktardaki birçok bilginin hızlı aktığı bilgilerdir. Bir büyük boyutta dosyaların işlendiği grafik kartlarına bu arabirim uygun olasa da ses kartları bu arabirimde çok sağlıklı sonuçlar çıkaramayabilir. Eğer bir de ses kartı PCI dan PCI – Ex dönüşümü için köprü çipi kullanıyorsa bize dezavantaj olarak geri dönebilir.
USB 1.1 ve 2.0 ; USB 1.1 artık eskide kaldığı için elinizde bu tür bir ses kartı bulunma olasılığı azdır. USB 3.0 ses kartları da bu yazının hazırlandığı tarihlerde daha piyasada olmadığı için 2.0 şua an en yaygın arabirimdeki external ses kartlarıdır.
USB 2.0 bize çok kanallı giriş çıkış destekler, en iyi olmasa da iyi bir değerde latency kullanabiliriz ve bolca da giriş-çıkışlı özellikle HI-Z girişli bağlantılara sahip ses kartlarına olanak verir. Dezavantaj olarak Firewire ve PCI gibi inanılmaz sayıda giriş-çıkış sayısına sahip olmaması vardır. Yani aynı anda bir USB 2.0 ses kartı ile asla 64 tane girişi olan bir ses kartınız olup bunları ayrı ayrı işleyemezsiniz.
Firewire 400 ve 800 ; diğerlerine göre en kullanışlı arabirimdir. Gerek hız, gerek latency gerek de desteği ile diğerlerinden bir adım öndedir. İmkanınız varsa bu türdeki kartları kullanmaya çalışın. Dezavantaj olarak firewire girişinin her PC de yer almaması ( özellikle FW 800 ) ve Firewire ses kartlarının pahalı olması.
PCMCIA ve Mini PCI -EX (Cardbus Express) ; u arabirimler dizüstü genişleme yuvalarıdır. Sırasıyla PCI ve PCI- ex in dizüstü versiyonları diyebiliriz. Son yıllarda alınan dizüstülerde Cardbus Ex yuvası varken eskilerde PCMCIA yuvaları vardır. Birçok kaliteli ses kartı hala PCI ve PCMCIA kullandığı için bu tür yuva eski diye kullanışsız diye düşünmemek gerekir.
Bilgisayar Konfigrasyonu
Gelelim bizim için gitar tonu işlemlerini ve müziği oluşturacağımız çalışma donanımı olan bilgisayarımıza. Bilgisayar donanımı seçiminiz ses ile uğraştığımız için önemlidir. İkinci önemli kısım ise yazılım seçimidir.
Bilgisayarlarda temel donanımlardan bizleri ilgilendiren donanımlar sırasıyla şunlardır.
Anakart ve Anakart Çipseti : Bizim kullanacağımız donanımlar anakartlarımıza takıldığı için gerekli genişleme yuvalarına sahip olması önemlidir. Fakat daha da önemlisi anakartımızın kullandığı çipsetlerdir. Çipsetler Ana işlemcimizi ( CPU) , RAM ve Ses kartı ile arasında bağlantıyı kurduğu için arada performans kaybı, gecikme ve uyumsuzluk yaratabilir. İyi bir çipset seçimi size yüksek frekansta (örneğin 192KHZ da ) düşük Latency ile birçok sayıda müzik programı ve amfi modellemesini aynı anda kullanmanıza olanak sağlar.
Şuanda piayasada olan orta ve üst seviye çipsetleri seçebilirsiniz. Alt seviye çipsetler ve nispeten eski DDR 2 destekli çipsetlerde gecikme fazla olabilmektedir. Ana kart olarak da en az 1 adet PCI yuvası dahil bir adet de Firewire 400 ( Firewire 800 olursa tercih nedenidir) yer alması gelecekte işinize daha fazla yarayabilir.
İşlemci : Bilgisayarınızdaki müzik programlarının neredeyse hepsi (%99 u) işlemcinizi kullanarak işem yapar. Ses kartı üzerinden donanımsal çalışan pluginler olmasına rağmen (UAD 1 ve UAD2 serisi ses kartları ve bunların pluginleri … vb) bizim kullanacağımız gitar amfi modellemeleri işlemci kullanırlar.
Modelleme programlarının bu işlemci kullanımı yapılan modelleme çeşidi ve optimizasyona bağlıdır. Daha çok işlemci kullanan program daha iyi ses verecek diye bir kaide yoktur. İyi optimizasyon yapılmadığı sürece ve işlemcinin SSE gibi donanımsal komutlarını kullanamadığı sürece program gereğinden fazla işlemciye yüklenir.
İşlemci seçiminde çok çekirdekli işemcilere yönelmenizde fayda vardır. En az ikinci bir çekirdeğe sahip işlemci sizin işletim sistemi çalıştırdığınız ve arka planda birçok programın meşgul olduğu sırada modelleme programında rahatlık sağlamaktadır. Ayrıca DAW programlarında Mixdown işlemi dahil birçok işlem çok çekirdek desteklemektedir.
İşlemci olarak en az 2 çekirdekli orta ve alt-orta seviye bir işlemci fazlasıyla yeterlidir. Eğer işelmciniz tek çekirdekli ise fazla işlem yapmayacaksanız ya da sadece gitar modellemesi kullanacaksanız önce test edip sonra kullanabilirsiniz.
RAM: Gitar amfi modellemesi için RAM miktarı önemli değildir. Fakat müzik yapımıyla daha fazla ilgileniyor iseniz ya da daha sonradan ilgilenecek iseniz DAW da çalışan örnekleme programlarında ne kadar çok enstruman kullanırsanız o kadar RAM e ihtiyaç duyacaksınız.
Ram olarak 1 ya da 2 GB RAM yeterlidir.
Ekran kartı : Gitar amfi modellemesi konusunda ekran kartının hiçir işlevi yoltur. Bu yüzden onboard bir ekran kartı dahi fazlasıyla yeterlidir.
Hard Disk : HDD birimi modelleme için önemli değildir. Modelleme programları RAM üzerinde çalışırlar. Eğer DAW larda örnekleme programları da kullanacaksanız hızlı bir HDD ye ihtiyaç duyabilirsiniz. Hem örnekleme programının RAM e alınmasını beklemek ( enstruman yüklenmesi ) hem de kayıt alırken düşük hızda bir HDD sesde Dropoutlara neden olup DAW ın kapanmasına neden olur.
İşletim Sistemi : Windows ya da MAC OS dışında eğer Linux kullanıcı iseniz bu işlere girişmeniz yarı yolda kalmanıza neden olabilir. Ses kartlarınınn linux desteğinden çok DAW konusunda ve plugin konusunda Linux desteği neredeyse sıfırdır. Wrapper kullanarak Windows Pluginleri kullanılabilir fakat çok sağlıklı olmadını söyleyebilirim.
Windows XP , Vista ya da 7 konusunda gerek 32 bit olsun gerek de 64 bit olsun herhangi bir sorun yaşamazsınız. Ben Xp üzerinde çalıştığım gibi 2 yıldır Alfa sürümünden beri Windows 7 64 bit üzerinde çalışıyorum ve daha az sorunla karşılaştığımı söyleyebilirim.
Mac OS X kullanıcıları kendi işletim sisteminde çalışan tüm DAW ve pluginlerde sorun yaşamayacakları gibi yaygın destek bulabilmektedirler. Dezavantaj olarak birçok gitar modelleme ücretsiz yazılımı Windows VST plugini olarak tasarlandığı için çalıştırma sorunu yaşayacaklardır. Bunları wrapper kullanmadan kullanmaları mümkün değildir ve pek de sağlıklı bir yöntem değildir. Yaygın olarak ticari olarak satılan tüm gitar amfi modelleme programları zaten MAC OSX e tam destek vermektedir. Tek sorun ücretsiz projelerdedir.
Bilgisayarınızın Sistem ayarları : Sisteminizde en uygun ayarlar için yapmanız gerekenler şunlardır:
- İşlemcinizin otomatik hız ayarlamasını kapatın: İşlemcinin sabit frekansta çalışması önemlidir. “Speed Step” gibi işlemci kullanımına bağlı güç ve frekans ayarlaması yapan teknolojiler ses işlemi yaparken seste kopmalar ve sorunlar yaratırlar. Bunu engellemek için bilgisayarınızda güç yönetiminde işlemciyi maksimum hızda sabit kullancak ayarları seçiniz. Tam güç ya da Yüksek Performans ayarını güç seçeneklerinden seçerseniz frekansı maksimuma sabitlemiş olursunuz.
- Tüm çipset , ses kartı sürücülerinin son versiyonlarını yükleyin. En son sürücüler daha az soruna ve yüksek stabiliteye sahiptirler.
- İşletim sisteminin en son Servis Paketlerini yükleyin. Donanım ve yeni teknolojilere destek dahil son sürücüler bu paketlerde yer almaktadır. En son Servis pakedini yüklemek size yarar sağlayacaktır.
Gitarların Bilgisayara Bağlanması ve Uygun Input Seviyesi Ayarı
Bu konu kesinlikle çok önemlidir.Yanlış bağlantı ve ayarlar daha işe başlamadan gitar amfi modellemesi konusundan uzaklaşmanıza neden olabilmektedir.
ÖNEMLİ : Elektrik Gitarlar direkt ses kartlarına bağlanmazlar !
Yukarıda da değindiğim gibi bir elektrik gitar asla direkt ses kartına bağlanmamalıdır. Bunun nedeni ses kartına zarar vermesi değil, gitarın ses kartına direkt uygun (elektronik anlamda , boyutsal anlamda değil) olmamasıdır.
Elektrik gitarların manyetiklerinden alınan çıkışların sinyal gücü yüksektir. Elektronikte, empedans köprüleme teoremine göre göre bir çıkıştan maksimum kalitede sinyal aktarımı için ona bağlanacak girişin 10 kattan fazla empedansta olması gerekir ki gerilimi yüksek gücü düşük aktarım sağlanabilsin.
Elektrik gitarlar orta direnç çıkış empedansına sahiptirler. Ses kartlarının Line- In girişleri genelde 200- 300 K Ω değerindedir. Bu nedenle eğer elektrik gitarınızı direkt bu tür bir ses kartı girişine bağlarsanız gitarınızın sinyalinin gerilim değerini yarıdan fazlasını yok etmiş olursunuz. Burada sesin şiddetinin azalması değil sinyalin kayıp olması söz konusudur. Gitarın sesini açmanız , Ses kartınınızın Line In ses şiddeti seviyesini arttırmanız bu kayıbı kesinlikle yerine getirmemektedir.
Gitarların doğru bağlanması : Elektrik gitarların direkt ses kartlarının girişlerine bağlanmadığna yukarıda değindik. Peki doğru bağlantı nasıl olmalıdır?
Empedans uyuşmazlığı bizim buradaki 2 sorunumuzdan en önemlisidir. Diğer sorun ise Input seviyesidir. Empedans uyumunun sağlanması için Gitarlarımız ile ses kartları arasında ek bağlantılar kurmamız gerekir. Burada seçeneğimiz birden fazladır.
DI BOX : DI Box ‘lar arada kullanabileceğimiz en basit ve ekonomik çözümlerdir. Direct Injection, Direct Input ya da Direct Interface terimlerinin kısaltmasından oluşan DI Box lar temelde 2 çeşittir. Aktif ve Pasif olarak yer alan DI BOX lardan Pasif olanlar nispeten ucuz bir çözümdür. Arada birkaç direnç ve Transformatör ile pasif bir DI box yapabilirsiniz . Yalnız pasif DI Box lar büyük yer kaplarlar ve arada tasarımları basit oldukları için kalite konusunda sorun çıkarabilirler.
Aktif DI BOX lar OPAMP ve transistörler kullanarak empedeans köprüleme sağlayan aparatlardır. Belli bir seviyede güç ihtiyaçları vardır ve genelde ek adaptör ya da USB gibi arabirimlerden bu düşük güçteki güç ihtiyaçlarını karşılayabilirler.
Empedans uyuşmazlığı bizim buradaki 2 sorunumuzdan en önemlisidir. Diğer sorun ise Input seviyesidir. Empedans uyumunun sağlanması için Gitarlarımız ile ses kartları arasında ek bağlantılar kurmamız gerekir. Burada seçeneğimiz birden fazladır.
DI BOX : DI Box ‘lar arada kullanabileceğimiz en basit ve ekonomik çözümlerdir. Direct Injection, Direct Input ya da Direct Interface terimlerinin kısaltmasından oluşan DI Box lar temelde 2 çeşittir. Aktif ve Pasif olarak yer alan DI BOX lardan Pasif olanlar nispeten ucuz bir çözümdür. Arada birkaç direnç ve Transformatör ile pasif bir DI box yapabilirsiniz . Yalnız pasif DI Box lar büyük yer kaplarlar ve arada tasarımları basit oldukları için kalite konusunda sorun çıkarabilirler.
Aktif DI BOX lar OPAMP ve transistörler kullanarak empedeans uyumu sağlayan aparatladır. Belli bir seviyede güç ihtiyaçları vardır ve genelde ek adaptör ya da USB gibi arabirimlerden bu düşük güçteki güç ihtiyaçlarını karşılayabilirler.
Donanımsal Gitar PEDALI Kullanımı: Kullanabileceğiniz diğer bir seçeneğiniz True- Bypass içermeyen Donanımsal Gitar Pedallarını Bypass halde kullanmaktır. Hali hazırda her türlü gitar pedalı çalıştıkları zamanda empedans uyumu yaparlar. Tüm pedallar çalışırken arada DI box özellikleri gösterirler fakat kapalı olduklarında birçok pedal ya tamamen iç devre bağlantısını keser ya da devre üzerinden efekti kapatır. Burada True- Bypass devreden bağımsız direkt bağlantı aktaran yapıdır ve bu işimize pedalı çalışır halde kullanmayacaksak yaramaz.
HI-Z Girişli Preamp Kullanımı : Gitar Bağlamada en iyi 2. seçenek budur. Preamplar eğer HI-Z ( yüksek empedans) ya da Instrument Input a sahiplerse ( genelde gitar resmi olur) buralara bağlayacağınız gitarın input ayarını da analog olarak yapabilirsiniz.
HI-Z girişli Preamp Özellikli Ses kartı ya da Firma arabirimi kullanımı: En iyi seçeneğimiz budur. Eğer USB ya da Firewire arabirimli ses kartının HI-Z girişi varsa ve bir de içinde preamplifikasyon yapıyorsa gitar amfi modelleme programlarını tam randımanla çalıştırabilirsiniz. Tercihen içinde gerçek Vakum tüp (12AX7 tipi Triyod) bulunduran ses kartları seçilmelidir.
Gitar amfi modelleme programları ile ayrıca preamp özellikli arabirim de gelebilmektedir ( Rig Kontrol , Stealth Pedal ,…vb). Bunlar da HI-Z girişine sahip birer kontrol arabirimi ya da ses kartlarıdır. Bunlar da işinize oldukça yarar.
INPUT SEVİYESİ AYARI VE KONTROLU : Gitarlarımızı yukarıda anlatılan seçeneklerden biri ile bağladığımız zaman hemen gitar amfi modellemelerini açıp kullanamazsınız.
Gitar amfi modellemeleri belli bir seviyede, belli bir miktarda , belli bir karakterde sesi işleyecek şekilde dizayn edilirler. Gitardan alınan ses eğer gitarınız pasif manyetikli ise yukarıda belirtilen seviyede değildir. Dolayısı ile burada INPUT Seviyesi karşımıza çıkıyor.
Input seviyesi Gitarı bağladığınız arabirimin ses şiddeti (gerilimi) seviyesidir. Gitarlardan çıkan şiddet manyetiklere göre değişiklik gösterdiği için uygun INPUT seviyesine geçirilmelidir. Burada doğru ayarlar için Gitar amfi modelleme programlarının Input Monitoring Seçeneklerindeki seviyelere göz gezdirmeniz ve burada istenilen ayarlara kadar ses kartı ayarlarınızdan ya da preamp kullanıyorsanız Input Gain kısmından doğru seviyede ayarı yapmanız gerekir.
Aşağıda örnek bir Input Level Monitor kısmı açılmıştır:
Yukarıda Overloud TH1 amfi modelleme programının IN LEV seçeneği ile aktif olan menüyü görmektesiniz. Burada INPUT seviyesinin miktarını gözlemleyebilirsiniz. Gitarınızın teline mümkün olduğun sert şekilde vurduğunuz andan itibaren ses seviyesi sarı alandan kırmızı alana kadarlık kısımda miktar olarak görünmektedir. Amacınız burada yüksek seviyeye girmeden İyi seviyede sesi tutmaya çalışmak.
Eğer ses seviyesi Düşük seviyede kalırsa Input Seviyeniz gitar amfisi kullanımına yeterli değildir ve ses kartınızın ya da preamp’ ınızın seviyesini arttırmanız gerekir. Eğer Ses seviyesi yüksek seviyeye gelirse tersini yapmalısınız. Sesi sarı alanda ya da kısmızı alanda değil yeşil alanda tutmanız gerekir.
Ses susturma seçeneği Input seviyesine bakarken amfi programının ses çıkarmasını engeller. Seviye kontrolü devam ederken sadece sesi kısmış olursunuz.
Gitar Tonuna Etki Eden Tüm Faktörler
Gitar tonumuzu oluşturan tüm yazılımsal ayarlar aynı olsa bile bu ton size özel olacaktır. Bunun nedeni gitara etki eden birden çok faktörün o sese etkisidir. Öncelikle ilerde de değineceğim gibi dinlediğiniz bir gitar sesinin aynısını kesinlikle çıkartamazsınız!
Gitar sesine etki eden faktörler :
- Gitarın ağaç yapısı : Gitarın ağaç ve klavye yapısı titreşimleri oluşturmada fark yaratır. İyi bir gitarınız yoksa sesiniz iyi bir modele göre çok farklı olacaktır.
- Tellerin kalınlığı ve malzemesi : 0.009 luk bir tel ile 0.010 luk bir tel farklı kalınlıkta oldukları için aynı notada farklı tını oluştururlar. İnce teller daha parlak ses çıkarırlar. Tellerin malzemesi de titreşim ve esneme karakterini değiştirdiği için tonunuzda farklılıklar yaratır.
- Tellerin konumu (yükseklik ) : Telleriniz manyetiklerden daha yüksekte ya da yakınsa tonda değişimler olur
- Penayı vurma stiliniz: Tona belkide en çok etki eden unsurlardan biridir. Penanın tutma miktarınız , penayı tutma açınız ve tellerin gitarın eşik ya da sap kısmına göre vurma konumunuz tona büyük etki eder.
- Pena kalınlığı: Penanız ince ise daha tiz , kalın penada daha pes bir ses elde edersiniz.
- Manyetik modeli: Eğer farklı firma üretimi manyetik kullanırsanız tonunuz çok fazla değişikliğe uğrar. Dolayısı ile iyi model bir manyetikten alınan tonu ekonomik modelden alınan tonla oluşturmanız imkansızdır.
- Gitar kablosu: Gitarı bağladığınız kabloların bazılar (ekonomik olanlar) filtre etkisi gösterdiği için tonda değişimlere neden olmaktadır.
- Sıcaklık : Ortamın sıcaklığı değişirse tellerin esnekliği değişir. Nota olarak aynı notaya akord edilmiş tel farklı sıcaklıkta aynı notayı verse de tınısında ufak da olsa değişim gösterir.
Dinlediğiniz Bir Gitar Tonunu Asla Elde Edemezsiniz!
Evet gelelim amacımız olan tonları yakalama kısmına. Burada birçok kişi dinledikleri albümlerdeki şarkılarda duydukları gitar sesini çıkarmaya çalışacaklardır. Ne kadar uğraşılırsa uğraşılsın dinlediğiniz bir gitar tonunu oluşturamazsınız. Bunun nedenlerine gelirsek . Öncelikle dinlediğiniz şarkılar Stüdyo Kayıtlarıdır. Günümüzde neredeyse hiçbir Stüdyo; gitarları Tek İz ( Single Track ) kaydetmez. Gitar sesi kayıdı bölümünde ayrıntısı ile değindiğim gibi bir gitar kaydı tek başına bir İz olarak kaydedilip bırakılmaz. Günümüzde Stereo aygıtlar hemen heryerde kullanılıyor ve 2 kanaldan oluşan bu yapıda seste canlılık yaratılmak istendiği için normalde sizin bir kayıtta dinlediğiniz tek bir ton aslında en az 2 olmak üzere 32 tane(be hatta fazlası) tonun birleşmesi , katman halde eş zamanlı çalmasından oluşur. Özellikle Gitar kayıtlarında çok İzli kayıtlar gitara Şişmanlık ve canlılık kattığı gibi belli bir karakterin oturmasına yardımcı olur. Bir gitarı kaydederken sağ ve sol kanal olmak üzere her kanalda birden çok iz ve bu izlerde bolca farklı varyasyonda ayarlanmış ( mesela farklı amfi ve gitar kullanılması ) sesler vardır. Aynı anda aynı şekilde aynı kişi tarafından 4-8-10-12-16 kere aynı yerin çalınıp üst üste kaydedilmesi sonucu Güçlü ve tek bir ton oluşur. Siz bu tonu tek bir gitar kaydı ve izi ile elde edemezsiniz çünkü içinde siz farkedemeseniz bile onlarca gitar sesi vardır.
Tonu elde edememizin ikinci bir nedeni yukarıdaki konuda anlattığım etkenler. Bir sanatçının kullandığı malzeme ve etkenler farklı tonlar oluşturur. Bunlar da sizin ulaşmak isteyeceğiniz tonun zorluğunu oluşturur.
Diğer bir neden gitar sesi kaydında kayıt ortamının farklı olması ve mikrofonlama yapmanın farklılaşmasıdır. Sanatçıların kayıt yaptıkları ortamda gitar sesleri Kabinlerden mikrofonlama yapılarak kaydedilir. Burada kayıt ortamı farklı ise sese reverb olarak geri dönecektir. Ayrıca Gitar sesinde Mikrofonlama Konusunda anlatacağım hususa göre mikrofon açısı, marka—modeli, mikrofon çeşidi, mikrofon sayısı , mikrofon uzaklıkları ve mikrofonların harmanlama miktarı tona çok büyük derecede etki eder.
Önemli : Biz gitar amfi modelleme programlarında enstumandan ve ekipmandan Duyulan değil Kayıt edilen sesleri elde ederiz! . Gitar amfi modelleme programlarında oluşturulan ses mikrofonlanmış son kayıt sesidir. Gerçek gitar amfi ekipmanı ile çaldığınız tonu siz mikrofonlamadan direkt dinlersiniz. Ama gitar amfi modelleme programları bu sesin mikrofonlanmış son halini çıkartırlar.
Dinlenilen bir tonu elde edemeyeceğimizin diğer bir nedeni albüm kayıtlarının çıplak halde kayıt edilip bırakılmamasıdır. Mixleme sonrası Mastering mühendisleri tarafından kayıtlar , kayıtlar son haline gelinceye kadar üzerlerinde post processing yaparlar. Compression, Mastering Reverb, Freq- cut gibi birçok işlemden sonra kayıtlar kaydedildiklerinden farklı ve daha net , daha iyi duyulabilir, enstrumanları anlaşılır duruma getirilirler.
Bütün bunlara rağmen sizin dinlediğiniz bir gitar tonu kaydında ulaşabileceğiniz ve yakın olarak benzetebileceğiniz şeyler şunlardır :
- EQ olarak benzer bir ton : Bir gitar tonunun EQ yapısını aynen çıkartabilir ve yakalayabilirsiniz. Başlangıçta size aynı ton gibi gelse de sizin tonunuzu sadece EQ değeri yeterli değildir.
- Aynı model ekipmanların klasik benzer tonları : Dinlediğiniz sanatçının kullandıkları ekipmanlar benzer ise bu ekipmanların simülasyonlarının birleşimi de benzer tonları oluşturmada yardımcı olacaktır. Her ne kadar Mastering sonrası tonlar değişse de benzer Gain ve efekt sayısını yakalama olasılığınız var.
- Reverb ve Delay gibi zaman değişimli efektler: Her ne kadar ortam reverb efektrini yakalayamasanız da Spring reverb ekipmanlarının klasik efektini ve delay uygulanmış ise benzer bir delay miktarını yakalayabilirsiniz.
Gitar Amfi Modelleme Programları Genel Yapısı
Gelelim bizi en çok ilgilendiren Gitar Amfi Modelleme Programlarının çalışma mantıklarına. Modelleme programları genel itibari ile şu şemaya göre çalışırlar :
Gitardan gelen ses > Ses Kartında ADC de Sayısallıştırılan ses > Gitar amfi Modelleme programına Giren ses > Modelleme programında kendi Input seviyesine getirilen ses > Chain de en öndeki Stomp Box lar > Gitar amfi preamp kısmı > Gitar Amfi poweramp Kısmı > Gitar kabinleri > Kabinlerin distorsiyonları > Sese poweramp in karakter eklenmesi > Kabinlerin Mikrofonlama yapılması > Son sese chain sonunda eklenen efektlerin uygulanması > Sesin Output seviyesinin ayarlanması
Evet Gitar amfi programlarının genel işleyişi yukarıdaki sıraya göre işler. Sadece bir amfi sesi değil buna etki eden diğer elemanlar da gitar amfi modellemelerinde simüle edilirler.
Yukarıda bir modelleme programının neler içerdiğinin görseli yer almaktadır. Burada gitarımızı uygun bağlantıyla bağladığımız zaman program önce amfi önüne yerleştirdiğimiz pedal-stomp box simülasyonundan sesi geçirir. Daha sonra ses amfinin preamp katından oradan da poweramp katından geçer. Amfi çıkışı Gitar kabini simülasyonunda mikrofonlama ile birlikte ses işlenir ve daha sonra EQ, Delay, Reverb …vb efektörlerde ses son haline geitirlerek programın çıkışına verilir.
Piayasadaki tüm GAM ( Gitar Amfi Modelleme) programları bu sistemi kullanırlar. Bazı ücretsiz GAM pluginleri sadece preamp kısmını simüle ederler ve bunlar tek başlarına düzgün ses veremeyecekleri için ek olarak bunlara poweramp ve kabin+mikrofon simülasyonu ek olarak dışarıdan eklenir.
Ön Stomp Box- Pedallar : Pedallar gerçek hayatta kullanılan Gitar pedallarının birer simülasyonlarıdır. Seste değişiklik yapılan belli başlı efektleri yapan elemanlardır.
Preamp : Amfinin giriş katı elemanıdır. Amfi karakteristiği , Tonestack kısmı buradadır. Satın alınan amfinin satın alınma sebebi bu kısımdır diyebiliriz. Sesin amfi karakteri kazandığı, sadece belli başlı işlemler içeren , sesin hoparlörlere direkt bağlanmadığı , düşük güçte ses üretilen kısımdır.
Poweramp : Poweramp kısmı dışı kabinleri besleyen yüksek güçlü sesin alındığı yüksek kazançlı kattır. Genel amacı amfinin yüksek güçteki kazancını sağlamaktır. Kabinlere direkt bağlanı yapılan ksımıdır. Burada sadece seste yükseltme değil ayrıca Pentode ( 5 bacaklı Vakum Tüpler ) tüplerin sese etki ettiği kısımdır.
Gitar Kabini : Gerçek hayatta gitar kabinleri amfinin getirdiği sesi dışarı veren 1 – 2 – 4 lü hoparlör setleri ve bun hoparlör setlerini taşıyan kutudur. Gitar kabinleri düz hoparlörlerin aksine gitar tonuna çok fazla etki eden yapılardır. Hoparlör genleşme distortion u , Kabin içi akustiği, Arka kısmın açık olması , EQ da büyük değişim düz hoparlör sistemlerinde farklı olmalarına neden olurlar. GAM programlarında kabinler de çok önemli rol oynarlar. Genelde içlerinde birer Impulse dosyası ve bu impulsa etki eden faktörlerle değişim miktarının ayarlanması prensibine göre çalışırlar.
İyi kalitede Gitar Kabini simulasyonalrında mikrofonlamada gerçek hayattaki gibi mikrofon pozisyonları , uzaklıkları, mikrofon harmanlama miktarı gibi seçenekler yer almaktadır.
Modelleme Türleri – GAM Tipleri
GAM programları temelde 2 tipte tasarlanırlar. Bunlardan ilki Aktif Filtrelerin Birleşmesi Yaklaşımı , Diğeri Devre Elemanları Simülasyonudur.
Aktif Fitre Birleşimi en basit ve kalitesiz GAM tasarımıdır. Eğer tasarımcı-Programcı Gitar Amfi simülasyonu yaparken gerçek bir amfi elektronik devresini tamamı ile çözemiyorsa ya da bu bilgisi yoksa bazı temel matematik formülleri ile sadece birbiri ardına aktif filtreleri sıralayarak çok suni bir gitar amfisi yapmış olur. Filtreler temelde sesin belli kısmını kullanan yapılardır ve böyle bir tasarım yapmak size sadece elinizdeki sesin çok tekdüze değişimini kazandırır. Gitar amfisinin en temel sesi olan Vakum Tüp , Tone Stack kısımlarının karakteristiği böyle bir tasarımda eklenmiş olamaz.
Devre Elemanlarının Simülasyonu yaklaşımında tasarımcı Gitar Amfi devre şemaları hakkında geniş bir elektrink bilgiye sahiptir. Devre elemanlarının her birinini ne işe yaradıklarını ve bunların matematiksel düzlemde nasıl ifade edilip DSP temelleri ile programlara aktarılabileceklerini bilir. En gerçekçi sesler bu tür GAM lardan elde edilir.
Chain ( GAM Programları Akış Zinciri )
GAM Programlarının birden çok çeşit simülasyon yapılan elemanların toplamı olduğunu söylemiştik. Burada birçok eleman Sanal Kablolar ile birbirine bağlanmıştır. Sizin gerçek hayatta Paralel ve Seri olarak yaptığınız tüm bağlantılar GAM programlarında aynen yapılabilmektedir.
Zincir oluştururken bazı şeylere dikkat etmeniz lazım. Temel bazı elemanların programda yerleri istediğiniz gibi değiştirilebilse de düzgün olarak işlevini yerine getirebilmeleri için sıralarının sabit kalması gereken ekipmanlar vardır. Bazı temel Chain kuralları şunlardır:
- Gitar Kabinleri her zaman amfiden sonra yerleştirilmelidir. Arada başka efektler olsa da kabinler amfiden önce yerleştirilmezler.
- Ses süresinde değişiklik yapan efektörler ( delay ve reverb) amfi ve kabinden sonra yer almalıdır.
- Sese karakteristiği çok verilmek istenen eleman daha başa yerleştirilir.
- Gürültü önleyici Noise Gate elemanları her zaman Chain in en başına yerleştirilmelidir. Nedeni yazılım harici gürültü önce gitarda sonra da ses kartı ya da premapde oluşturduğunuz için yazılıma girerken zaten noise içermiş olurlar. İlk olarak bundan kurtulmanız gerekir.
- Overdrive , Distortion gibi sesi yükseltip kendinden sonrakini süren pedallar amfiden önde yer almalıdır.
- WAH WAH gibi pedallar Noise gate den sonra en başta yer almalıdır.
- Compressor gibi elemanlar Chainde her yerde kullanılabilir. Sıradaki yeri önemli değildir.
Temel Amfi Knob ve Tuşları
Bir GAM da en çok işi yapan tabi ki Gitar Amfi kısmıdır. Bir Amfi preamp ve poweramp kısmından oluşur ve çoğu GAM bu ikisini beraber içerecek şekilde tek Amfi modülü kullanır.
Yukarıda bir toplam amfi ( preamp+ poweramp) modülünün resmi yeralmaktadır. Burada tuşlar ve Knoblar ( çevirmeli tuşlar) yeralmaktadır.
Genelde tüm amfi modülleri benzer tuşlara ve knoblara sahip olsalar da amfinin modeline göre bazıları deaktif olabilir ya da ek özellikteki tuşlara da sahip olabilirler.
Yukarıdaki şekilde yer alan Tuşlar- Knobların ne işe yaradıklarına gelirsek :
Amfi Kanal Seçimi : Amfiler gerçek hayatta genelde 2 ya da daha çok kanala sahiptirler. Bu kanallar amfinin çalma stiline göre sahip olduğu devre sayısıdır. Yani 3 kanallı bir amfi aslında 3 farklı amfinin bir arada olması manasına gelir. En yaygın kanallar Clean , Crunch ve Lead kanallarıdır. Clean; düz temiz sesler, kazancı çok az olan sesler için tasarlanmış kanaldır. Crunch; kazancı clean kanala göre daha fazla ve tok sesler için kullanılır, ismi Ritim kanalı olarak da geçer. Lead; kanalı en fazla kazanca sahip şarkılardaki güçlü Solo kısımlarlarda, Metal ve Rock parçalarda en çok kullanılan kanaldır.
Preamp Kazancı : Amfinin Preamp katının kazancıdır.
Tonestack EQ Ayarı : Amfinin genel karakter sesinin Alt , Orta ve Yüksek Frekanstaki ses ayarlamalarına izin verilen kısımdır. Amfinin genel Ekolayzır ayarı burasıdır.
Poweramp Kazancı : Amfinin poweramp katının kazancıdır.
Rezonans : Amfinin powerampda rezonansa uğradığı frekansın değişim miktarının ayarlandığı kısımdır.
Presence ve/veya Contour : Amfinin Poweramp katında genelde frekansın High End kısmında geniş bir bant aralığını arttıran, poweramp karakteristiğini ön plana çıkaran ayardır.
Çıkış Sesi Seviyesi : Amfinin tek başına toplam sesinin çıkış miktarının ayarlanmasıdır.
Kazanç ( GAIN)
Amfiler ve pedallar amflikasyon yaparlarken belli oranda seste kazanç sağlarlar. Çıkış sesindeki artış oranı ( Çıkış / Giriş ) kazanca eşittir. Burada Kazanç ne kadar fazla olursa seste artış, distortion, overdrive ve amfinin çalışma miktarı o kadar artmış olur. Gain miktarı fazla bir ayarda tellerden daha uzun ve fazla ses çıktığı için gitarda sesin kontrolünün iyi olması açısından amfide kanallar yer alır. Her kanal farklı alanda gain karakteristiği sağlar. Bir Lead kanalında gitardaki tüm tellere vurursanız tüm tellerdeki ses çok fazla arttılırıp sesler birbirine girişim yapacağından bu kontrolsüz ses fazlalığı için kanal değişimi yapılır.
Impulse Response - Impulse Dosyaları – Gitar Kabini Simülasyonları
Impulse Response ( Dürtü Yanıtı) ; elektronikte bir sistemin Birim Genlikli Dürtü işaretine verdiği yanıttır. Bir elektronik sistemin karakteri çıkarılırken bu dürtü sinyaline verdiği yanıt bize o sistemin nasıl çalıştığını gösterir.
GAM Programlarında matematiksek olarak tasarımı en zor olan kısım Gitar kabini ve mikrofonlama kısmıdır. Burada zorluk bu sistemlerin sese deterministik etkide değil çok fazla parametrede etki etmeleridir. Bu etkiler direkt hesaplamalar ile gerçeğine yakın çıkarılamazlar.
Impulse response’ lar sisteme Sinus işareti verildiği takdirde sistemde işlendikten sonra mikrofonla kaydedilen kayıtlardır. GAM programları dışında Impulse Response ların en çok kullanıldığı kısım ortam etkisi Reverb efektinin işlenmesi ve bunu ses konvule(ortam özelliğinin, benliğini aktarılmasının matemaiksel ifadesi ) etmektir. Impulse dosyaları oluşturulurken Reverb alınacak ortamın istenilen yerlerine mikrofonlar kurulur ve dürtü işareti verilir. Ortamın verdiği yanıt ( bir nevi yankı da diyebiliriz ama tam Türkçe karşılığı yankı değildir) kısa süre içim kaydedilir ve IR si kaydedilmiş olur. Örnek olarak bir tiyatronun içine mikrofonlar koyulur. Tiyatro içinde dürtü işaretli ses verilir ve bunun yanıtı mikrofonlar ile kaydedilir.
IR ler gelişmiş IR yükleme programlarında yüklenirler.Kayıtlı *.wav uzantılı IR dosyasını alıp 3 boyutlu ses düzleminde bunu konvule ederler.
GAM programları için IR ların kaydı ve IR yükleyicileri farklıdır. IR ile çalışmak normalde real time işlem için fazla yüklü işlemlerin gerçekleştiği bir ortamdır. İşlemciler büyük boyutta ve kalitede IR leri real time işleyemezler. Bu yüzden gitar IR yükleyiciler gerçek zamanlı işlem için IR dosyasının ufak ama önemli kısmını alıp belli frekanslarda ( genelde 48KHZ de ) işleyip sese entegre ederler.
IR dosyalarını kendiniz de oluşturabileceğiniz gibi internetten ücretsiz sunulan IR dosyalarını kullanabilirsiniz. Ayrıca sırf bu işlem için ticari ürünler de vardır. Bunalrdan RED WIRE , GAM programları için özel IR dosyalarını yüksek kalitede oluşturup satmaktadır. Piyasadaki en iyi Gitar Kabini IR kütüphanesi bunlardır. Ayrıca aynı amaçlı RECABINET de yüksek kalitede 2. alternatif ticari ürün olarak satılmaktadır.
GAM programları için özelleştirilmiş IR yükleyicileri olduğundan bahsetmiştim. Şimdi belli başlı Gitar Kabin – Gitar IR Yükleyicilerine bir göz atalım.
LeCAB :
Yukarıda resmi verilen IR yükleyicisi ( LeCab) LePou Plugins üreticisinin ücretsiz bir pluginidir. Bu plugin aynı anda 2 ayrı IR dosyasını eş zamanlı kullanmanıza ve bu IR lar arasın da harmanlama yaparak Stereo kullanmanıza olanak verir. Her IR dosyası için ayrı ayrı filtreleme, Sağ ve Sol kanal arası kullanım miktarı , Faz değişimi ayarlarını tek tek ince şekilde ayarlayabilirsiniz.
Revalver RIR :
Revalver MK II, MK III ve MK III.V de yeralan RIR modülü ince ayar yapılanbilen bir IR yükleyicisidir. Load tuşu ile dışarıdan bir *.wav IR dosyası yükeleyebilirken i Resample tuşu ile yüksek frekansta örneklenmiş sesin frekanasını azaltarak %25 e yakın işlemci tasarrufu sağlayabilirsiniz(kaliteden biraz ödün vererek). Hi-Res tuşu örnekleme miktarında artış sağlarken işlemciye biraqz daha fazla yük bindirir. İnce ayar knobları Low end ve High end frekans spektrumunda ayarlamalara izin verirken Dist knobu IR ye ekstra distortion ekler. Crunch kabin sesinde biraz daha agresiflik katarken ambience etkisini arttırmış olur. RIR modülünde herhangi bir mikrofonlama ayarı mevcut değildir.
TH1 IR Yükleyici ve Kabin Simülasyonu:
Overloud firmasının TH1 ismindeki GAM programının kabin simülasyonu resimden de anlşılabileceği gibi geniş mikrofonlama seçenekleri ile rakiplerinden bir adım önde. Bir kabin modeli seçtikten sonra mikrofonlamada olabilecek kombinasyonlarda sadece mikrofonu 45° açıda yönlendiremiyoruz. TH1 deki kabin simülasyonu dışındaki IR yükleyicisi ise aynı anda 2 IR yükleme imkanı sunan temel yapıda bir modül.
Pedallar ve Bazı Temel Efektörler
GAM programların neredeyse hepsi geniş pedal seçenekleri sunmaktadır. ..................................................................
##############################YAKINDA DEVAMI GELİYOR ####################################################
PC' de Gitar Amfi Modelleme Programları Hakkında Herşey - 2010 ( Versiyon 2.0 )
GİRİŞ
Bu yazı daha önceki “Gitar Amfi Programları Hakkında Herşey” adlı rehberimin daha geliştirilmiş ve pek çok konu eklenmiş halidir.
Rehberin hazırlanma amacı öncelikle Elektrik Gitar kullananlara bilgisayar ortamında müzik oluşturmalarına yardımcı olacak bilgilerin Türkçe verilmesidir. Yazının büyük bir çoğunluğu Elektrik Gitarlardan programlar yardımı ile ton alınmasını ve ayarlarını içerir. Ek olarak eklenmiş müzik ile ilgili yardımcı konular, Elektrik Gitarları ile yapılan müzikleri desteklemek amaçlıdır. Dolayısı ile ek konulara daha az ayrıntı ile değinilmiştir.
Rehberin hazırlanmasında yararlanılan kaynaklar en sonda yer almakla birlikte çoğu konu belli bir şablon olarak alınıp işlenmemiştir.
Önemli not : Bu yazı tamamen elektrik gitarlarlı müziğin teknik yönünü anlatmaktadır. Herhangi bir gitar çalma tekniği ve dersleri içermediği gibi notasyon/ tablature bilgileri sadece programla bağlantılı olduğu için anlatılmaktadır. Bu yazı bir Gitar Çalma eğitimi değildir.
“Rehberimin yararlanmak isteyenlere iyi bir Türkçe kaynak olması dileği ile…”
Gitar Amfi Modelleme – Amflikasyona Genel Bakış
Elektrik Gitar kullanmaya başlayanların ya da belli bir süredir kullananların bildiği gibi gitarlarımız tek başlarına ses oluşturamamaktadırlar. Bir elektrik gitar sesi oluştururken tellerdeki titreşimleri piezo, single coil , humbucker olarak sınıflandırılan ve dilimizde yaygınca Manyetik olarak kullanılan aparatlarda yüksek güçte, düşük gerilimde elektrik sinyallerine dönüştürülür. Gitarların çıkış jaklarına bağlanan ses iletim kabloları ile gitarlar bu düşük güçteki ses sinyallerini istenilen tonlara dönüştürecek Donanımlara aktarırlar.
Amflikasyon ; genel anlamda güçlendirme, arttırma demektir. Elektrik gitar amflikasyonu sesin yalnız arttırılması değil buna karakter katılmasını kapsar. Gitar amflikasyonlarını Gitar Amfi’ leri olarak adlandırılan özel amaçlı amfiler yapmaktadır. Burada da anlatılan amflikasyon teknikleri ve burada kullanılan program, arabirim, preamp, ses kartı …vb araçlar aslında Gitar amfilerinin yaptıkları işlemleri simüle ederler.
Gitar Amfi modelleme; bilgisayar ortamında elektronik DSP ( Sayısal işaret İşleme) bilgilerinin kullanılması ve bu bilgiler ışığında sayısal hesaplamalar ile analog ses sinyalinin sayısal düzlemde işlenmesidir. Basitçe şöyle diyebilirz: analog haldeki gitar sesimizi arabirim ile sayısal sinyale dönüştürüp bilgisayarda işlemler ile bu sinyallerin şekil değiştirmesini sağlamak ve bir çıkış elde etmektir.
Gitar Amfi modellemelerinin hepsi Plugin olarak adlandırılan eklentiler tarzında bir ana programda çalışacak şekilde tasarlanırlar. Her modelleme programı aslında çok kapsamlı özellikler içerse de sadece bir eklentidir ve plugin olarak çalıştığı halde eğer tek başına çalışacak programlar şeklinde yüklendiler ise çalışırlarken firmanın kendi Host ( sunucu) programında ayrı bir programmış gibi tek başlarına çalışırlar.
Plugin
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi gitar amfi modelleme programları aslında pluginlar olarak çalışan küçük programcıklardır. Pluginler ileride daha ayrıntılı anlatacağım DAW adında ana programlarda ya da Host türü sunucu programlarında çalışırlar.
Müzik programları plugin olarak belli başlı çeşitte olmaktadır. Plugin çeşitleri şunlardır:
Windows VST / VST3 ( Steinberg) :
Steinberg tarafından geliştirilmiş Windows tabanlı işletim sistemi kullanılan PC lerde çalışan DAW programlarına eklenti olan türdür. Genelde en yaygın kullanılan plugin yapısıdır ve eğer belli bir plugin projesi arıyorsanız ya da kendiniz plugin geliştirecek iseniz yaygınlık açısından en kullanışlı olanıdır.
Piyasadaki Windows üzerinde çalışan DAW programlarının neredeyse hepsi destek sağlamaktadır.
MAC OS VST :
VST lerin MAC OS için geliştirilmiş bir versiyonudur. Windowsdaki VST lerden farklı olduğu gibi aralarında birbirini çalıştırma/destekleme yoktur. Bir MAC OS VST plugini Windows da çalışmaz.
RTAS :
Windows ve MAC OS üzerinde çalışan PRO TOOLS ismindeki DAW tarafında kullanılan bie kelenti biçimidir. Pro Tools kullanan kullanıcıların kullanmak zorunda olduğu plugin tarzı olduğu için sadece bu kullanıcılar tarafında kullanılır.
AU :
Audio Unit adındaki Plugin MAC OS da kullanılmak amacı ile geliştirilmiştir. MAC OS kullanılarının yaygın olarak kullandıkları bir plugindir.
Ses Kartı Sürücüleri
İlerde ses kartları konusunda donanım hakkında bilgiler vereceğim fakat ses kartı sürücüsü hakkında özellikle bahsetmekte yarar var.
Bilgisayarlarımız ses üretme amacı ile ses kartları kullanırlar. Müzik işi ile uğraştığımız için bu kartların kullanım amacı genelden özele inmektedir.
Ses kartlarımızı müzik alanında kullanacağımız için bunlara özel yazılımların uygun sürücülerde çalışması gerekir. Hali hazırda tüm ses kartlarının sürücüleri olmasına rağmen bize yarayacak düşük Latency değerli sürücü yapısının kullanımıdır.
Ses kartları Windows üzerinde kullanılıyor ise WDM ve ASIO ses kartı sürücüleri ile çalışmaktadır.
DX, MME, DS ; eski tip sürücü arabirimidirler. Yüksek latency değerinde yalnızca windows üzerinde çalışan programlarda kolay ses şablonu şekilinde çalışmada kullanılırlar. Ses- müzik işlemede kullanışsız birimlerdir.
WDM ; Windows üzerinde kullanılan ana seslerin ( mp3 gibi ses formatlarının , oyunların kullandığı DX arabiminde kullanılan seslerin…) çalışması için kullanılan sürücü yapısıdır. Windows XP ve sonrası için kulanılan sürücü yapısıdır.
ASIO ; Steinberg tarafından ses kartlarının çok düşük Latency değerlerinde sorunsuz çalışması için geliştirdiği ses kartı sürücüsüdür.
Bizim bundan sonra kullanmamız gereken sürücü tarzı ASIO dur. Ses kartımız ile ASIO sürücüleri gelebileceği gibi sonradan WDM üzerinde ASIO ya dönüşüm yapan tüm ses kartlarında çalışan geliştirilmiş sürücüler de vardır.
Ses kartınız ile gelen ASIO Sürücüsü yoksa ASIO4ALL ( www.asio4all.com )gibi ASIO desteği kazandıran sürücüleri kullanabilirsiniz.
ASIO sürücüsünde Kontrol Paneli açtığınızda 2 temel ayar vardır. Bunlardan biri Direkt Latency süresi seçimi diğeri ise Örnekleme miktarı seçimidir. Bazı firmaların ASIO sürücülerinde sadece Latency süre seçimi varken bazılarında ise sadece örnekleme ayarı vardır. Temelde ikisi birlikte çalışır yani bir süre seçimi sonucu belli bir örnekleme değeri seçmiş olursunuz.
Diğer bir ayar ASIO da örnekleme frekansı seçimidir. Bu frekans 11 kHZ den 192 KHZ e kadar yer alabilmektedir. Daha yüksek frekans daha iyi(düşük) gecikme değeri ve kalite sağlasa da ilerde de anlatacağım gibi gitar tonu üretiminde Chain içinde sorun yaratabileceği için biz genelde 48 KHZ kullanmalıyız.
Temel olarak sizin yapmanız gereken en önemli ayar PC nizin en elverdiği şekilde Latency süre ayarını en az ayara getirmektir. Burada gerçek zamanlı gitar tonu elde edebilmek için en kötü “10 ms “ seçilmelidir. Bundan daha düşük değerler daha iyi oldukları halde PC konfigrasyonu bu düşük değerde daha fazla zorlandığı için seste kopmalar oluşturur. Daha küçük değerlerin seçimi, daha yüksek örnekleme frekansı seçimi ve/veya daha düşük örnekleme buffer miktarı seçimi daha fazla işlemci kullanımına neden olur. Bu nedenle güçlü bir konfigrasyonunuz yoksa 5-10ms değerini seçmelisiniz. 10ms yukarısı ise işimize fazla yaramayacağı için kullanılmamalıdır. Sisteminiz buna el vermiyorsa ASIO4ALL sürücüsünü de deneyin. WDm üzerinde çalıştığı için ASIO4ALL bir nebze daha iyi latency değeri alabilmenize olanak verir.
Toplam Latency :
Latency değeri tek başına tek bir değer değildir. Ses programı ve programda kullandığınız ayarlar, chain uzunluğu ve chaindeki modüllerin çalışma algoritması latencyi arttırır. Her programa temelde bir giriş ve bir de çıkış latency si vardır. Toplam Latency bu iki değerin toplamıdır ve her Toplam latency sizin son latency değerinizi verir. Yani sizin tüm Toplam Latency leriniz tüm gecikmeyi oluşturur.
Örnek Toplam latency Raporu :
Yukarıda Toplam Latency raporunda giriş latency değeri 3.5ms , Programın işlem latency değeri 2ms ve çıkış katı latency değerinin 0.3ms olduğu görülmektedir. Toplam Latency değeri ise bunların toplamı olan 5.8ms dir.
Burada sonuç olarak şunu söyleyebiliriz. Biz Gitarın teline dokunduğumuz andan itibaren programa ses sayısal olarak 3.5ms sonra ulaşmakta 2 ms de işlenip çıkmakta ve 0.3 ms sonra program işlenmiş sesi dışarıya vermektedir. Yani gitarın teline vurduğumuz andan itibaren ses 5.8ms sonra bize ulaşacaktır. Bu değer oldukça iyi bir değerdir.
Ses Kartları
Ses kartları seçimi bizim için önemlidir. Bir oyun ses kartı ya da onboard ses işlemcisi ile iyi bir müzik yapılamadığı gibi bir müzik ses kartı ile de oyun oynayamazsınız.
Müzik için kullanılacak ses kartlarında bizim ihtiyacımız ön plana çıkar. Ses kartlarında her tür fiyat aralığında bir model yer almaktadır lakin bizim ihtiyacımızı karşılamadığı sürece pahalı bir ses kartı amacını bizim için yerine getiremez.
Ses kartında bize gerekenler ; arabiriminin bize hitap etmesi, yeterli giriş ve çıkışlara sahip olması, ASIO da iyi çalışabilmesi, Frekans tepkisinin iyi olması, EMI dan korumalı olması, Düşük gürültü oranına sahip olması, HI-Z girişine sahip olması ya da sonradan HI-Z girişi bağlanabilecek girişinin olması, DAC ve ADC lerinin kaliteli olmasıdır.
Ses Kartı arabirimleri : Ses kartları PCI , PCI –EX , PCI-X , USB 1.1 ve 2.0 , Firewire 400 ve 800 , PCMCIA, Cardbus Express arabirimlerinde çalışırlar.
Masa üstü kullanıcıları PCI , PCI –EX , PCI-X , USB 1.1 ve 2.0 , Firewire 400 ve 800 kullanırken , Dizüstü bilgisayar kullanıcıları USB 1.1 ve 2.0 , Firewire 400 ve 800 , PCMCIA, Mini PCI -EX (Cardbus Express) arabirimlerini kullanırlar.
En iyi arabirim diye bir şey yoktur , amaca uygun arabirim vardır.
PCI ; Masaüstü anakartlarında çok iyi bir latency ile çalışabilir fakat kart üzerinde EMI oluşma riski vardır. EMI anakarta takılı her tür donanımın yaydığı elektro manyetik dalganın girişim yapması olayıdır ve buna uygun kalkanlar yer almaktadır. Ses kartlarının çoğunda buna uygun tasarım olmasına rağmen kalkan yer almamaktadır. PCI arabiriminin diğer bir dezavantajı fazla giriş çıkış verecek kadar büyük olmayan ses kartı arka alanına sahip kartlara izin vermesidir.
PCI-X ; Eski tip server 64 bitlik PCI arabirimidir. Bu tür ses kartları onboard yapıdadır. Bizim için kullanımı neredeyse sıfırdır.
PCI – EX ; Anakartlarda yer alan diğer bir bağlantı PCI express dir. Bu arabirim daha geniş bantlı bir arabirim olmasına rağmen ses kartları için daha iyi bir seçenek değildir. Sesler düşük miktardaki birçok bilginin hızlı aktığı bilgilerdir. Bir büyük boyutta dosyaların işlendiği grafik kartlarına bu arabirim uygun olasa da ses kartları bu arabirimde çok sağlıklı sonuçlar çıkaramayabilir. Eğer bir de ses kartı PCI dan PCI – Ex dönüşümü için köprü çipi kullanıyorsa bize dezavantaj olarak geri dönebilir.
USB 1.1 ve 2.0 ; USB 1.1 artık eskide kaldığı için elinizde bu tür bir ses kartı bulunma olasılığı azdır. USB 3.0 ses kartları da bu yazının hazırlandığı tarihlerde daha piyasada olmadığı için 2.0 şua an en yaygın arabirimdeki external ses kartlarıdır.
USB 2.0 bize çok kanallı giriş çıkış destekler, en iyi olmasa da iyi bir değerde latency kullanabiliriz ve bolca da giriş-çıkışlı özellikle HI-Z girişli bağlantılara sahip ses kartlarına olanak verir. Dezavantaj olarak Firewire ve PCI gibi inanılmaz sayıda giriş-çıkış sayısına sahip olmaması vardır. Yani aynı anda bir USB 2.0 ses kartı ile asla 64 tane girişi olan bir ses kartınız olup bunları ayrı ayrı işleyemezsiniz.
Firewire 400 ve 800 ; diğerlerine göre en kullanışlı arabirimdir. Gerek hız, gerek latency gerek de desteği ile diğerlerinden bir adım öndedir. İmkanınız varsa bu türdeki kartları kullanmaya çalışın. Dezavantaj olarak firewire girişinin her PC de yer almaması ( özellikle FW 800 ) ve Firewire ses kartlarının pahalı olması.
PCMCIA ve Mini PCI -EX (Cardbus Express) ; u arabirimler dizüstü genişleme yuvalarıdır. Sırasıyla PCI ve PCI- ex in dizüstü versiyonları diyebiliriz. Son yıllarda alınan dizüstülerde Cardbus Ex yuvası varken eskilerde PCMCIA yuvaları vardır. Birçok kaliteli ses kartı hala PCI ve PCMCIA kullandığı için bu tür yuva eski diye kullanışsız diye düşünmemek gerekir.
Bilgisayar Konfigrasyonu
Gelelim bizim için gitar tonu işlemlerini ve müziği oluşturacağımız çalışma donanımı olan bilgisayarımıza. Bilgisayar donanımı seçiminiz ses ile uğraştığımız için önemlidir. İkinci önemli kısım ise yazılım seçimidir.
Bilgisayarlarda temel donanımlardan bizleri ilgilendiren donanımlar sırasıyla şunlardır.
Anakart ve Anakart Çipseti : Bizim kullanacağımız donanımlar anakartlarımıza takıldığı için gerekli genişleme yuvalarına sahip olması önemlidir. Fakat daha da önemlisi anakartımızın kullandığı çipsetlerdir. Çipsetler Ana işlemcimizi ( CPU) , RAM ve Ses kartı ile arasında bağlantıyı kurduğu için arada performans kaybı, gecikme ve uyumsuzluk yaratabilir. İyi bir çipset seçimi size yüksek frekansta (örneğin 192KHZ da ) düşük Latency ile birçok sayıda müzik programı ve amfi modellemesini aynı anda kullanmanıza olanak sağlar.
Şuanda piayasada olan orta ve üst seviye çipsetleri seçebilirsiniz. Alt seviye çipsetler ve nispeten eski DDR 2 destekli çipsetlerde gecikme fazla olabilmektedir. Ana kart olarak da en az 1 adet PCI yuvası dahil bir adet de Firewire 400 ( Firewire 800 olursa tercih nedenidir) yer alması gelecekte işinize daha fazla yarayabilir.
İşlemci : Bilgisayarınızdaki müzik programlarının neredeyse hepsi (%99 u) işlemcinizi kullanarak işem yapar. Ses kartı üzerinden donanımsal çalışan pluginler olmasına rağmen (UAD 1 ve UAD2 serisi ses kartları ve bunların pluginleri … vb) bizim kullanacağımız gitar amfi modellemeleri işlemci kullanırlar.
Modelleme programlarının bu işlemci kullanımı yapılan modelleme çeşidi ve optimizasyona bağlıdır. Daha çok işlemci kullanan program daha iyi ses verecek diye bir kaide yoktur. İyi optimizasyon yapılmadığı sürece ve işlemcinin SSE gibi donanımsal komutlarını kullanamadığı sürece program gereğinden fazla işlemciye yüklenir.
İşlemci seçiminde çok çekirdekli işemcilere yönelmenizde fayda vardır. En az ikinci bir çekirdeğe sahip işlemci sizin işletim sistemi çalıştırdığınız ve arka planda birçok programın meşgul olduğu sırada modelleme programında rahatlık sağlamaktadır. Ayrıca DAW programlarında Mixdown işlemi dahil birçok işlem çok çekirdek desteklemektedir.
İşlemci olarak en az 2 çekirdekli orta ve alt-orta seviye bir işlemci fazlasıyla yeterlidir. Eğer işelmciniz tek çekirdekli ise fazla işlem yapmayacaksanız ya da sadece gitar modellemesi kullanacaksanız önce test edip sonra kullanabilirsiniz.
RAM: Gitar amfi modellemesi için RAM miktarı önemli değildir. Fakat müzik yapımıyla daha fazla ilgileniyor iseniz ya da daha sonradan ilgilenecek iseniz DAW da çalışan örnekleme programlarında ne kadar çok enstruman kullanırsanız o kadar RAM e ihtiyaç duyacaksınız.
Ram olarak 1 ya da 2 GB RAM yeterlidir.
Ekran kartı : Gitar amfi modellemesi konusunda ekran kartının hiçir işlevi yoltur. Bu yüzden onboard bir ekran kartı dahi fazlasıyla yeterlidir.
Hard Disk : HDD birimi modelleme için önemli değildir. Modelleme programları RAM üzerinde çalışırlar. Eğer DAW larda örnekleme programları da kullanacaksanız hızlı bir HDD ye ihtiyaç duyabilirsiniz. Hem örnekleme programının RAM e alınmasını beklemek ( enstruman yüklenmesi ) hem de kayıt alırken düşük hızda bir HDD sesde Dropoutlara neden olup DAW ın kapanmasına neden olur.
İşletim Sistemi : Windows ya da MAC OS dışında eğer Linux kullanıcı iseniz bu işlere girişmeniz yarı yolda kalmanıza neden olabilir. Ses kartlarınınn linux desteğinden çok DAW konusunda ve plugin konusunda Linux desteği neredeyse sıfırdır. Wrapper kullanarak Windows Pluginleri kullanılabilir fakat çok sağlıklı olmadını söyleyebilirim.
Windows XP , Vista ya da 7 konusunda gerek 32 bit olsun gerek de 64 bit olsun herhangi bir sorun yaşamazsınız. Ben Xp üzerinde çalıştığım gibi 2 yıldır Alfa sürümünden beri Windows 7 64 bit üzerinde çalışıyorum ve daha az sorunla karşılaştığımı söyleyebilirim.
Mac OS X kullanıcıları kendi işletim sisteminde çalışan tüm DAW ve pluginlerde sorun yaşamayacakları gibi yaygın destek bulabilmektedirler. Dezavantaj olarak birçok gitar modelleme ücretsiz yazılımı Windows VST plugini olarak tasarlandığı için çalıştırma sorunu yaşayacaklardır. Bunları wrapper kullanmadan kullanmaları mümkün değildir ve pek de sağlıklı bir yöntem değildir. Yaygın olarak ticari olarak satılan tüm gitar amfi modelleme programları zaten MAC OSX e tam destek vermektedir. Tek sorun ücretsiz projelerdedir.
Bilgisayarınızın Sistem ayarları : Sisteminizde en uygun ayarlar için yapmanız gerekenler şunlardır:
- İşlemcinizin otomatik hız ayarlamasını kapatın: İşlemcinin sabit frekansta çalışması önemlidir. “Speed Step” gibi işlemci kullanımına bağlı güç ve frekans ayarlaması yapan teknolojiler ses işlemi yaparken seste kopmalar ve sorunlar yaratırlar. Bunu engellemek için bilgisayarınızda güç yönetiminde işlemciyi maksimum hızda sabit kullancak ayarları seçiniz. Tam güç ya da Yüksek Performans ayarını güç seçeneklerinden seçerseniz frekansı maksimuma sabitlemiş olursunuz.
- Tüm çipset , ses kartı sürücülerinin son versiyonlarını yükleyin. En son sürücüler daha az soruna ve yüksek stabiliteye sahiptirler.
- İşletim sisteminin en son Servis Paketlerini yükleyin. Donanım ve yeni teknolojilere destek dahil son sürücüler bu paketlerde yer almaktadır. En son Servis pakedini yüklemek size yarar sağlayacaktır.
Gitarların Bilgisayara Bağlanması ve Uygun Input Seviyesi Ayarı
Bu konu kesinlikle çok önemlidir.Yanlış bağlantı ve ayarlar daha işe başlamadan gitar amfi modellemesi konusundan uzaklaşmanıza neden olabilmektedir.
ÖNEMLİ : Elektrik Gitarlar direkt ses kartlarına bağlanmazlar !
Yukarıda da değindiğim gibi bir elektrik gitar asla direkt ses kartına bağlanmamalıdır. Bunun nedeni ses kartına zarar vermesi değil, gitarın ses kartına direkt uygun (elektronik anlamda , boyutsal anlamda değil) olmamasıdır.
Elektrik gitarların manyetiklerinden alınan çıkışların sinyal gücü yüksektir. Elektronikte, empedans köprüleme teoremine göre göre bir çıkıştan maksimum kalitede sinyal aktarımı için ona bağlanacak girişin 10 kattan fazla empedansta olması gerekir ki gerilimi yüksek gücü düşük aktarım sağlanabilsin.
Elektrik gitarlar orta direnç çıkış empedansına sahiptirler. Ses kartlarının Line- In girişleri genelde 200- 300 K Ω değerindedir. Bu nedenle eğer elektrik gitarınızı direkt bu tür bir ses kartı girişine bağlarsanız gitarınızın sinyalinin gerilim değerini yarıdan fazlasını yok etmiş olursunuz. Burada sesin şiddetinin azalması değil sinyalin kayıp olması söz konusudur. Gitarın sesini açmanız , Ses kartınınızın Line In ses şiddeti seviyesini arttırmanız bu kayıbı kesinlikle yerine getirmemektedir.
Gitarların doğru bağlanması : Elektrik gitarların direkt ses kartlarının girişlerine bağlanmadığna yukarıda değindik. Peki doğru bağlantı nasıl olmalıdır?
Empedans uyuşmazlığı bizim buradaki 2 sorunumuzdan en önemlisidir. Diğer sorun ise Input seviyesidir. Empedans uyumunun sağlanması için Gitarlarımız ile ses kartları arasında ek bağlantılar kurmamız gerekir. Burada seçeneğimiz birden fazladır.
DI BOX : DI Box ‘lar arada kullanabileceğimiz en basit ve ekonomik çözümlerdir. Direct Injection, Direct Input ya da Direct Interface terimlerinin kısaltmasından oluşan DI Box lar temelde 2 çeşittir. Aktif ve Pasif olarak yer alan DI BOX lardan Pasif olanlar nispeten ucuz bir çözümdür. Arada birkaç direnç ve Transformatör ile pasif bir DI box yapabilirsiniz . Yalnız pasif DI Box lar büyük yer kaplarlar ve arada tasarımları basit oldukları için kalite konusunda sorun çıkarabilirler.
Aktif DI BOX lar OPAMP ve transistörler kullanarak empedeans köprüleme sağlayan aparatlardır. Belli bir seviyede güç ihtiyaçları vardır ve genelde ek adaptör ya da USB gibi arabirimlerden bu düşük güçteki güç ihtiyaçlarını karşılayabilirler.
Empedans uyuşmazlığı bizim buradaki 2 sorunumuzdan en önemlisidir. Diğer sorun ise Input seviyesidir. Empedans uyumunun sağlanması için Gitarlarımız ile ses kartları arasında ek bağlantılar kurmamız gerekir. Burada seçeneğimiz birden fazladır.
DI BOX : DI Box ‘lar arada kullanabileceğimiz en basit ve ekonomik çözümlerdir. Direct Injection, Direct Input ya da Direct Interface terimlerinin kısaltmasından oluşan DI Box lar temelde 2 çeşittir. Aktif ve Pasif olarak yer alan DI BOX lardan Pasif olanlar nispeten ucuz bir çözümdür. Arada birkaç direnç ve Transformatör ile pasif bir DI box yapabilirsiniz . Yalnız pasif DI Box lar büyük yer kaplarlar ve arada tasarımları basit oldukları için kalite konusunda sorun çıkarabilirler.
Aktif DI BOX lar OPAMP ve transistörler kullanarak empedeans uyumu sağlayan aparatladır. Belli bir seviyede güç ihtiyaçları vardır ve genelde ek adaptör ya da USB gibi arabirimlerden bu düşük güçteki güç ihtiyaçlarını karşılayabilirler.
Donanımsal Gitar PEDALI Kullanımı: Kullanabileceğiniz diğer bir seçeneğiniz True- Bypass içermeyen Donanımsal Gitar Pedallarını Bypass halde kullanmaktır. Hali hazırda her türlü gitar pedalı çalıştıkları zamanda empedans uyumu yaparlar. Tüm pedallar çalışırken arada DI box özellikleri gösterirler fakat kapalı olduklarında birçok pedal ya tamamen iç devre bağlantısını keser ya da devre üzerinden efekti kapatır. Burada True- Bypass devreden bağımsız direkt bağlantı aktaran yapıdır ve bu işimize pedalı çalışır halde kullanmayacaksak yaramaz.
HI-Z Girişli Preamp Kullanımı : Gitar Bağlamada en iyi 2. seçenek budur. Preamplar eğer HI-Z ( yüksek empedans) ya da Instrument Input a sahiplerse ( genelde gitar resmi olur) buralara bağlayacağınız gitarın input ayarını da analog olarak yapabilirsiniz.
HI-Z girişli Preamp Özellikli Ses kartı ya da Firma arabirimi kullanımı: En iyi seçeneğimiz budur. Eğer USB ya da Firewire arabirimli ses kartının HI-Z girişi varsa ve bir de içinde preamplifikasyon yapıyorsa gitar amfi modelleme programlarını tam randımanla çalıştırabilirsiniz. Tercihen içinde gerçek Vakum tüp (12AX7 tipi Triyod) bulunduran ses kartları seçilmelidir.
Gitar amfi modelleme programları ile ayrıca preamp özellikli arabirim de gelebilmektedir ( Rig Kontrol , Stealth Pedal ,…vb). Bunlar da HI-Z girişine sahip birer kontrol arabirimi ya da ses kartlarıdır. Bunlar da işinize oldukça yarar.
INPUT SEVİYESİ AYARI VE KONTROLU : Gitarlarımızı yukarıda anlatılan seçeneklerden biri ile bağladığımız zaman hemen gitar amfi modellemelerini açıp kullanamazsınız.
Gitar amfi modellemeleri belli bir seviyede, belli bir miktarda , belli bir karakterde sesi işleyecek şekilde dizayn edilirler. Gitardan alınan ses eğer gitarınız pasif manyetikli ise yukarıda belirtilen seviyede değildir. Dolayısı ile burada INPUT Seviyesi karşımıza çıkıyor.
Input seviyesi Gitarı bağladığınız arabirimin ses şiddeti (gerilimi) seviyesidir. Gitarlardan çıkan şiddet manyetiklere göre değişiklik gösterdiği için uygun INPUT seviyesine geçirilmelidir. Burada doğru ayarlar için Gitar amfi modelleme programlarının Input Monitoring Seçeneklerindeki seviyelere göz gezdirmeniz ve burada istenilen ayarlara kadar ses kartı ayarlarınızdan ya da preamp kullanıyorsanız Input Gain kısmından doğru seviyede ayarı yapmanız gerekir.
Aşağıda örnek bir Input Level Monitor kısmı açılmıştır:
Yukarıda Overloud TH1 amfi modelleme programının IN LEV seçeneği ile aktif olan menüyü görmektesiniz. Burada INPUT seviyesinin miktarını gözlemleyebilirsiniz. Gitarınızın teline mümkün olduğun sert şekilde vurduğunuz andan itibaren ses seviyesi sarı alandan kırmızı alana kadarlık kısımda miktar olarak görünmektedir. Amacınız burada yüksek seviyeye girmeden İyi seviyede sesi tutmaya çalışmak.
Eğer ses seviyesi Düşük seviyede kalırsa Input Seviyeniz gitar amfisi kullanımına yeterli değildir ve ses kartınızın ya da preamp’ ınızın seviyesini arttırmanız gerekir. Eğer Ses seviyesi yüksek seviyeye gelirse tersini yapmalısınız. Sesi sarı alanda ya da kısmızı alanda değil yeşil alanda tutmanız gerekir.
Ses susturma seçeneği Input seviyesine bakarken amfi programının ses çıkarmasını engeller. Seviye kontrolü devam ederken sadece sesi kısmış olursunuz.
Gitar Tonuna Etki Eden Tüm Faktörler
Gitar tonumuzu oluşturan tüm yazılımsal ayarlar aynı olsa bile bu ton size özel olacaktır. Bunun nedeni gitara etki eden birden çok faktörün o sese etkisidir. Öncelikle ilerde de değineceğim gibi dinlediğiniz bir gitar sesinin aynısını kesinlikle çıkartamazsınız!
Gitar sesine etki eden faktörler :
- Gitarın ağaç yapısı : Gitarın ağaç ve klavye yapısı titreşimleri oluşturmada fark yaratır. İyi bir gitarınız yoksa sesiniz iyi bir modele göre çok farklı olacaktır.
- Tellerin kalınlığı ve malzemesi : 0.009 luk bir tel ile 0.010 luk bir tel farklı kalınlıkta oldukları için aynı notada farklı tını oluştururlar. İnce teller daha parlak ses çıkarırlar. Tellerin malzemesi de titreşim ve esneme karakterini değiştirdiği için tonunuzda farklılıklar yaratır.
- Tellerin konumu (yükseklik ) : Telleriniz manyetiklerden daha yüksekte ya da yakınsa tonda değişimler olur
- Penayı vurma stiliniz: Tona belkide en çok etki eden unsurlardan biridir. Penanın tutma miktarınız , penayı tutma açınız ve tellerin gitarın eşik ya da sap kısmına göre vurma konumunuz tona büyük etki eder.
- Pena kalınlığı: Penanız ince ise daha tiz , kalın penada daha pes bir ses elde edersiniz.
- Manyetik modeli: Eğer farklı firma üretimi manyetik kullanırsanız tonunuz çok fazla değişikliğe uğrar. Dolayısı ile iyi model bir manyetikten alınan tonu ekonomik modelden alınan tonla oluşturmanız imkansızdır.
- Gitar kablosu: Gitarı bağladığınız kabloların bazılar (ekonomik olanlar) filtre etkisi gösterdiği için tonda değişimlere neden olmaktadır.
- Sıcaklık : Ortamın sıcaklığı değişirse tellerin esnekliği değişir. Nota olarak aynı notaya akord edilmiş tel farklı sıcaklıkta aynı notayı verse de tınısında ufak da olsa değişim gösterir.
Dinlediğiniz Bir Gitar Tonunu Asla Elde Edemezsiniz!
Evet gelelim amacımız olan tonları yakalama kısmına. Burada birçok kişi dinledikleri albümlerdeki şarkılarda duydukları gitar sesini çıkarmaya çalışacaklardır. Ne kadar uğraşılırsa uğraşılsın dinlediğiniz bir gitar tonunu oluşturamazsınız. Bunun nedenlerine gelirsek . Öncelikle dinlediğiniz şarkılar Stüdyo Kayıtlarıdır. Günümüzde neredeyse hiçbir Stüdyo; gitarları Tek İz ( Single Track ) kaydetmez. Gitar sesi kayıdı bölümünde ayrıntısı ile değindiğim gibi bir gitar kaydı tek başına bir İz olarak kaydedilip bırakılmaz. Günümüzde Stereo aygıtlar hemen heryerde kullanılıyor ve 2 kanaldan oluşan bu yapıda seste canlılık yaratılmak istendiği için normalde sizin bir kayıtta dinlediğiniz tek bir ton aslında en az 2 olmak üzere 32 tane(be hatta fazlası) tonun birleşmesi , katman halde eş zamanlı çalmasından oluşur. Özellikle Gitar kayıtlarında çok İzli kayıtlar gitara Şişmanlık ve canlılık kattığı gibi belli bir karakterin oturmasına yardımcı olur. Bir gitarı kaydederken sağ ve sol kanal olmak üzere her kanalda birden çok iz ve bu izlerde bolca farklı varyasyonda ayarlanmış ( mesela farklı amfi ve gitar kullanılması ) sesler vardır. Aynı anda aynı şekilde aynı kişi tarafından 4-8-10-12-16 kere aynı yerin çalınıp üst üste kaydedilmesi sonucu Güçlü ve tek bir ton oluşur. Siz bu tonu tek bir gitar kaydı ve izi ile elde edemezsiniz çünkü içinde siz farkedemeseniz bile onlarca gitar sesi vardır.
Tonu elde edememizin ikinci bir nedeni yukarıdaki konuda anlattığım etkenler. Bir sanatçının kullandığı malzeme ve etkenler farklı tonlar oluşturur. Bunlar da sizin ulaşmak isteyeceğiniz tonun zorluğunu oluşturur.
Diğer bir neden gitar sesi kaydında kayıt ortamının farklı olması ve mikrofonlama yapmanın farklılaşmasıdır. Sanatçıların kayıt yaptıkları ortamda gitar sesleri Kabinlerden mikrofonlama yapılarak kaydedilir. Burada kayıt ortamı farklı ise sese reverb olarak geri dönecektir. Ayrıca Gitar sesinde Mikrofonlama Konusunda anlatacağım hususa göre mikrofon açısı, marka—modeli, mikrofon çeşidi, mikrofon sayısı , mikrofon uzaklıkları ve mikrofonların harmanlama miktarı tona çok büyük derecede etki eder.
Önemli : Biz gitar amfi modelleme programlarında enstumandan ve ekipmandan Duyulan değil Kayıt edilen sesleri elde ederiz! . Gitar amfi modelleme programlarında oluşturulan ses mikrofonlanmış son kayıt sesidir. Gerçek gitar amfi ekipmanı ile çaldığınız tonu siz mikrofonlamadan direkt dinlersiniz. Ama gitar amfi modelleme programları bu sesin mikrofonlanmış son halini çıkartırlar.
Dinlenilen bir tonu elde edemeyeceğimizin diğer bir nedeni albüm kayıtlarının çıplak halde kayıt edilip bırakılmamasıdır. Mixleme sonrası Mastering mühendisleri tarafından kayıtlar , kayıtlar son haline gelinceye kadar üzerlerinde post processing yaparlar. Compression, Mastering Reverb, Freq- cut gibi birçok işlemden sonra kayıtlar kaydedildiklerinden farklı ve daha net , daha iyi duyulabilir, enstrumanları anlaşılır duruma getirilirler.
Bütün bunlara rağmen sizin dinlediğiniz bir gitar tonu kaydında ulaşabileceğiniz ve yakın olarak benzetebileceğiniz şeyler şunlardır :
- EQ olarak benzer bir ton : Bir gitar tonunun EQ yapısını aynen çıkartabilir ve yakalayabilirsiniz. Başlangıçta size aynı ton gibi gelse de sizin tonunuzu sadece EQ değeri yeterli değildir.
- Aynı model ekipmanların klasik benzer tonları : Dinlediğiniz sanatçının kullandıkları ekipmanlar benzer ise bu ekipmanların simülasyonlarının birleşimi de benzer tonları oluşturmada yardımcı olacaktır. Her ne kadar Mastering sonrası tonlar değişse de benzer Gain ve efekt sayısını yakalama olasılığınız var.
- Reverb ve Delay gibi zaman değişimli efektler: Her ne kadar ortam reverb efektrini yakalayamasanız da Spring reverb ekipmanlarının klasik efektini ve delay uygulanmış ise benzer bir delay miktarını yakalayabilirsiniz.
Gitar Amfi Modelleme Programları Genel Yapısı
Gelelim bizi en çok ilgilendiren Gitar Amfi Modelleme Programlarının çalışma mantıklarına. Modelleme programları genel itibari ile şu şemaya göre çalışırlar :
Gitardan gelen ses > Ses Kartında ADC de Sayısallıştırılan ses > Gitar amfi Modelleme programına Giren ses > Modelleme programında kendi Input seviyesine getirilen ses > Chain de en öndeki Stomp Box lar > Gitar amfi preamp kısmı > Gitar Amfi poweramp Kısmı > Gitar kabinleri > Kabinlerin distorsiyonları > Sese poweramp in karakter eklenmesi > Kabinlerin Mikrofonlama yapılması > Son sese chain sonunda eklenen efektlerin uygulanması > Sesin Output seviyesinin ayarlanması
Evet Gitar amfi programlarının genel işleyişi yukarıdaki sıraya göre işler. Sadece bir amfi sesi değil buna etki eden diğer elemanlar da gitar amfi modellemelerinde simüle edilirler.
Yukarıda bir modelleme programının neler içerdiğinin görseli yer almaktadır. Burada gitarımızı uygun bağlantıyla bağladığımız zaman program önce amfi önüne yerleştirdiğimiz pedal-stomp box simülasyonundan sesi geçirir. Daha sonra ses amfinin preamp katından oradan da poweramp katından geçer. Amfi çıkışı Gitar kabini simülasyonunda mikrofonlama ile birlikte ses işlenir ve daha sonra EQ, Delay, Reverb …vb efektörlerde ses son haline geitirlerek programın çıkışına verilir.
Piayasadaki tüm GAM ( Gitar Amfi Modelleme) programları bu sistemi kullanırlar. Bazı ücretsiz GAM pluginleri sadece preamp kısmını simüle ederler ve bunlar tek başlarına düzgün ses veremeyecekleri için ek olarak bunlara poweramp ve kabin+mikrofon simülasyonu ek olarak dışarıdan eklenir.
Ön Stomp Box- Pedallar : Pedallar gerçek hayatta kullanılan Gitar pedallarının birer simülasyonlarıdır. Seste değişiklik yapılan belli başlı efektleri yapan elemanlardır.
Preamp : Amfinin giriş katı elemanıdır. Amfi karakteristiği , Tonestack kısmı buradadır. Satın alınan amfinin satın alınma sebebi bu kısımdır diyebiliriz. Sesin amfi karakteri kazandığı, sadece belli başlı işlemler içeren , sesin hoparlörlere direkt bağlanmadığı , düşük güçte ses üretilen kısımdır.
Poweramp : Poweramp kısmı dışı kabinleri besleyen yüksek güçlü sesin alındığı yüksek kazançlı kattır. Genel amacı amfinin yüksek güçteki kazancını sağlamaktır. Kabinlere direkt bağlanı yapılan ksımıdır. Burada sadece seste yükseltme değil ayrıca Pentode ( 5 bacaklı Vakum Tüpler ) tüplerin sese etki ettiği kısımdır.
Gitar Kabini : Gerçek hayatta gitar kabinleri amfinin getirdiği sesi dışarı veren 1 – 2 – 4 lü hoparlör setleri ve bun hoparlör setlerini taşıyan kutudur. Gitar kabinleri düz hoparlörlerin aksine gitar tonuna çok fazla etki eden yapılardır. Hoparlör genleşme distortion u , Kabin içi akustiği, Arka kısmın açık olması , EQ da büyük değişim düz hoparlör sistemlerinde farklı olmalarına neden olurlar. GAM programlarında kabinler de çok önemli rol oynarlar. Genelde içlerinde birer Impulse dosyası ve bu impulsa etki eden faktörlerle değişim miktarının ayarlanması prensibine göre çalışırlar.
İyi kalitede Gitar Kabini simulasyonalrında mikrofonlamada gerçek hayattaki gibi mikrofon pozisyonları , uzaklıkları, mikrofon harmanlama miktarı gibi seçenekler yer almaktadır.
Modelleme Türleri – GAM Tipleri
GAM programları temelde 2 tipte tasarlanırlar. Bunlardan ilki Aktif Filtrelerin Birleşmesi Yaklaşımı , Diğeri Devre Elemanları Simülasyonudur.
Aktif Fitre Birleşimi en basit ve kalitesiz GAM tasarımıdır. Eğer tasarımcı-Programcı Gitar Amfi simülasyonu yaparken gerçek bir amfi elektronik devresini tamamı ile çözemiyorsa ya da bu bilgisi yoksa bazı temel matematik formülleri ile sadece birbiri ardına aktif filtreleri sıralayarak çok suni bir gitar amfisi yapmış olur. Filtreler temelde sesin belli kısmını kullanan yapılardır ve böyle bir tasarım yapmak size sadece elinizdeki sesin çok tekdüze değişimini kazandırır. Gitar amfisinin en temel sesi olan Vakum Tüp , Tone Stack kısımlarının karakteristiği böyle bir tasarımda eklenmiş olamaz.
Devre Elemanlarının Simülasyonu yaklaşımında tasarımcı Gitar Amfi devre şemaları hakkında geniş bir elektrink bilgiye sahiptir. Devre elemanlarının her birinini ne işe yaradıklarını ve bunların matematiksel düzlemde nasıl ifade edilip DSP temelleri ile programlara aktarılabileceklerini bilir. En gerçekçi sesler bu tür GAM lardan elde edilir.
Chain ( GAM Programları Akış Zinciri )
GAM Programlarının birden çok çeşit simülasyon yapılan elemanların toplamı olduğunu söylemiştik. Burada birçok eleman Sanal Kablolar ile birbirine bağlanmıştır. Sizin gerçek hayatta Paralel ve Seri olarak yaptığınız tüm bağlantılar GAM programlarında aynen yapılabilmektedir.
Zincir oluştururken bazı şeylere dikkat etmeniz lazım. Temel bazı elemanların programda yerleri istediğiniz gibi değiştirilebilse de düzgün olarak işlevini yerine getirebilmeleri için sıralarının sabit kalması gereken ekipmanlar vardır. Bazı temel Chain kuralları şunlardır:
- Gitar Kabinleri her zaman amfiden sonra yerleştirilmelidir. Arada başka efektler olsa da kabinler amfiden önce yerleştirilmezler.
- Ses süresinde değişiklik yapan efektörler ( delay ve reverb) amfi ve kabinden sonra yer almalıdır.
- Sese karakteristiği çok verilmek istenen eleman daha başa yerleştirilir.
- Gürültü önleyici Noise Gate elemanları her zaman Chain in en başına yerleştirilmelidir. Nedeni yazılım harici gürültü önce gitarda sonra da ses kartı ya da premapde oluşturduğunuz için yazılıma girerken zaten noise içermiş olurlar. İlk olarak bundan kurtulmanız gerekir.
- Overdrive , Distortion gibi sesi yükseltip kendinden sonrakini süren pedallar amfiden önde yer almalıdır.
- WAH WAH gibi pedallar Noise gate den sonra en başta yer almalıdır.
- Compressor gibi elemanlar Chainde her yerde kullanılabilir. Sıradaki yeri önemli değildir.
Temel Amfi Knob ve Tuşları
Bir GAM da en çok işi yapan tabi ki Gitar Amfi kısmıdır. Bir Amfi preamp ve poweramp kısmından oluşur ve çoğu GAM bu ikisini beraber içerecek şekilde tek Amfi modülü kullanır.
Yukarıda bir toplam amfi ( preamp+ poweramp) modülünün resmi yeralmaktadır. Burada tuşlar ve Knoblar ( çevirmeli tuşlar) yeralmaktadır.
Genelde tüm amfi modülleri benzer tuşlara ve knoblara sahip olsalar da amfinin modeline göre bazıları deaktif olabilir ya da ek özellikteki tuşlara da sahip olabilirler.
Yukarıdaki şekilde yer alan Tuşlar- Knobların ne işe yaradıklarına gelirsek :
Amfi Kanal Seçimi : Amfiler gerçek hayatta genelde 2 ya da daha çok kanala sahiptirler. Bu kanallar amfinin çalma stiline göre sahip olduğu devre sayısıdır. Yani 3 kanallı bir amfi aslında 3 farklı amfinin bir arada olması manasına gelir. En yaygın kanallar Clean , Crunch ve Lead kanallarıdır. Clean; düz temiz sesler, kazancı çok az olan sesler için tasarlanmış kanaldır. Crunch; kazancı clean kanala göre daha fazla ve tok sesler için kullanılır, ismi Ritim kanalı olarak da geçer. Lead; kanalı en fazla kazanca sahip şarkılardaki güçlü Solo kısımlarlarda, Metal ve Rock parçalarda en çok kullanılan kanaldır.
Preamp Kazancı : Amfinin Preamp katının kazancıdır.
Tonestack EQ Ayarı : Amfinin genel karakter sesinin Alt , Orta ve Yüksek Frekanstaki ses ayarlamalarına izin verilen kısımdır. Amfinin genel Ekolayzır ayarı burasıdır.
Poweramp Kazancı : Amfinin poweramp katının kazancıdır.
Rezonans : Amfinin powerampda rezonansa uğradığı frekansın değişim miktarının ayarlandığı kısımdır.
Presence ve/veya Contour : Amfinin Poweramp katında genelde frekansın High End kısmında geniş bir bant aralığını arttıran, poweramp karakteristiğini ön plana çıkaran ayardır.
Çıkış Sesi Seviyesi : Amfinin tek başına toplam sesinin çıkış miktarının ayarlanmasıdır.
Kazanç ( GAIN)
Amfiler ve pedallar amflikasyon yaparlarken belli oranda seste kazanç sağlarlar. Çıkış sesindeki artış oranı ( Çıkış / Giriş ) kazanca eşittir. Burada Kazanç ne kadar fazla olursa seste artış, distortion, overdrive ve amfinin çalışma miktarı o kadar artmış olur. Gain miktarı fazla bir ayarda tellerden daha uzun ve fazla ses çıktığı için gitarda sesin kontrolünün iyi olması açısından amfide kanallar yer alır. Her kanal farklı alanda gain karakteristiği sağlar. Bir Lead kanalında gitardaki tüm tellere vurursanız tüm tellerdeki ses çok fazla arttılırıp sesler birbirine girişim yapacağından bu kontrolsüz ses fazlalığı için kanal değişimi yapılır.
Impulse Response - Impulse Dosyaları – Gitar Kabini Simülasyonları
Impulse Response ( Dürtü Yanıtı) ; elektronikte bir sistemin Birim Genlikli Dürtü işaretine verdiği yanıttır. Bir elektronik sistemin karakteri çıkarılırken bu dürtü sinyaline verdiği yanıt bize o sistemin nasıl çalıştığını gösterir.
GAM Programlarında matematiksek olarak tasarımı en zor olan kısım Gitar kabini ve mikrofonlama kısmıdır. Burada zorluk bu sistemlerin sese deterministik etkide değil çok fazla parametrede etki etmeleridir. Bu etkiler direkt hesaplamalar ile gerçeğine yakın çıkarılamazlar.
Impulse response’ lar sisteme Sinus işareti verildiği takdirde sistemde işlendikten sonra mikrofonla kaydedilen kayıtlardır. GAM programları dışında Impulse Response ların en çok kullanıldığı kısım ortam etkisi Reverb efektinin işlenmesi ve bunu ses konvule(ortam özelliğinin, benliğini aktarılmasının matemaiksel ifadesi ) etmektir. Impulse dosyaları oluşturulurken Reverb alınacak ortamın istenilen yerlerine mikrofonlar kurulur ve dürtü işareti verilir. Ortamın verdiği yanıt ( bir nevi yankı da diyebiliriz ama tam Türkçe karşılığı yankı değildir) kısa süre içim kaydedilir ve IR si kaydedilmiş olur. Örnek olarak bir tiyatronun içine mikrofonlar koyulur. Tiyatro içinde dürtü işaretli ses verilir ve bunun yanıtı mikrofonlar ile kaydedilir.
IR ler gelişmiş IR yükleme programlarında yüklenirler.Kayıtlı *.wav uzantılı IR dosyasını alıp 3 boyutlu ses düzleminde bunu konvule ederler.
GAM programları için IR ların kaydı ve IR yükleyicileri farklıdır. IR ile çalışmak normalde real time işlem için fazla yüklü işlemlerin gerçekleştiği bir ortamdır. İşlemciler büyük boyutta ve kalitede IR leri real time işleyemezler. Bu yüzden gitar IR yükleyiciler gerçek zamanlı işlem için IR dosyasının ufak ama önemli kısmını alıp belli frekanslarda ( genelde 48KHZ de ) işleyip sese entegre ederler.
IR dosyalarını kendiniz de oluşturabileceğiniz gibi internetten ücretsiz sunulan IR dosyalarını kullanabilirsiniz. Ayrıca sırf bu işlem için ticari ürünler de vardır. Bunalrdan RED WIRE , GAM programları için özel IR dosyalarını yüksek kalitede oluşturup satmaktadır. Piyasadaki en iyi Gitar Kabini IR kütüphanesi bunlardır. Ayrıca aynı amaçlı RECABINET de yüksek kalitede 2. alternatif ticari ürün olarak satılmaktadır.
GAM programları için özelleştirilmiş IR yükleyicileri olduğundan bahsetmiştim. Şimdi belli başlı Gitar Kabin – Gitar IR Yükleyicilerine bir göz atalım.
LeCAB :
Yukarıda resmi verilen IR yükleyicisi ( LeCab) LePou Plugins üreticisinin ücretsiz bir pluginidir. Bu plugin aynı anda 2 ayrı IR dosyasını eş zamanlı kullanmanıza ve bu IR lar arasın da harmanlama yaparak Stereo kullanmanıza olanak verir. Her IR dosyası için ayrı ayrı filtreleme, Sağ ve Sol kanal arası kullanım miktarı , Faz değişimi ayarlarını tek tek ince şekilde ayarlayabilirsiniz.
Revalver RIR :
Revalver MK II, MK III ve MK III.V de yeralan RIR modülü ince ayar yapılanbilen bir IR yükleyicisidir. Load tuşu ile dışarıdan bir *.wav IR dosyası yükeleyebilirken i Resample tuşu ile yüksek frekansta örneklenmiş sesin frekanasını azaltarak %25 e yakın işlemci tasarrufu sağlayabilirsiniz(kaliteden biraz ödün vererek). Hi-Res tuşu örnekleme miktarında artış sağlarken işlemciye biraqz daha fazla yük bindirir. İnce ayar knobları Low end ve High end frekans spektrumunda ayarlamalara izin verirken Dist knobu IR ye ekstra distortion ekler. Crunch kabin sesinde biraz daha agresiflik katarken ambience etkisini arttırmış olur. RIR modülünde herhangi bir mikrofonlama ayarı mevcut değildir.
TH1 IR Yükleyici ve Kabin Simülasyonu:
Overloud firmasının TH1 ismindeki GAM programının kabin simülasyonu resimden de anlşılabileceği gibi geniş mikrofonlama seçenekleri ile rakiplerinden bir adım önde. Bir kabin modeli seçtikten sonra mikrofonlamada olabilecek kombinasyonlarda sadece mikrofonu 45° açıda yönlendiremiyoruz. TH1 deki kabin simülasyonu dışındaki IR yükleyicisi ise aynı anda 2 IR yükleme imkanı sunan temel yapıda bir modül.
Pedallar ve Bazı Temel Efektörler
GAM programların neredeyse hepsi geniş pedal seçenekleri sunmaktadır. ..................................................................
##############################YAKINDA DEVAMI GELİYOR ####################################################
. Haliyle tersten düşününce bayağı mantıksız yazmışım. Bir de empedans bridging fazla bilinmiyor aslında yazmam gerekirdi ama DI box üreticileri ve genel forumlarda Empedans uygunluğu(pasif DI box için) diye yazıldığı için aramada ve bulmada farklılık olmasın istedim. Maksimum güç transferi de yanlış yazmışım. Genelde pasif DI boxlarda transformatör kullanılınca aklım empedans eşlemeye gitmiş. Aslında seviye eşleme demek lazım.