Ömer Hayyam ve Rubaileri

www.cybermaths.8m.com/omerhayyam.htm sitesinden alıntı:
Yazdığı bilimsel içerikli kitaplar arasında Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alanında Bir Özet, Varlıkla İlgili Bilgi Özeti, Oluş ve Görüşler, Bilgelikler Ölçüsü, Akıllar Bahçesi yer alır. En büyük eseri Cebir Risalesi'dir. On bölümden oluşan bu kitabın dört bölümünde kübik denklemleri incelemiş ve bu denklemleri sınıflandırmıştır. Matematik tarihinde ilk kez bu sınıflandırmayı yapan kişidir. O cebiri, “ sayısal ve geometrik bilinmeyenlerin belirlenmesini amaçlayan bilim” olarak tanımlardı.Matematik bilgisi ve yeteneği zamanın çok ötesinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili başarılı çalışmalar yapmıştir. Nitekim, Hayyam 13 farklı 3. dereceden denklem tanımlamıştır. Denklemleri çoğunlukla geometrik metod kullanarak çözmüştür ve bu çözümler zekice seçilmiş konikler üzerine dayandırılmıştır. Bu kitabında iki koniğin arakesitini kullanarak 3. dereceden her denklem tipi için köklerin bir geometrik çizimi bulunduğunu belirtir ve bu köklerin varlık koşullarını tartışır.Bunun yanısıra Hayyam, binom açılımını da bulmuştur.Binom teoerimini ve bu açılımdaki katsayıları bulan ilk kişi olduğu düşünülmektedir. (Pascal üçgeni diye bildiğimiz şey aslında bir Hayyam üçgenidir )

Bir kitabında da Öklit'in aksiyomlarıyla ilgili çalışmaları toplayan Hayyam, Öklit'in paralellik aksiyomunu başka bir önerme kümesiyle değiştirdi. Bunun sonucunda bugün öklit-dışı geometride kullanılan “geniş, dar ve dik açı hipotezleri” ile ilgili biçimlere ulaştı. Yani öklitdışı geometrinin temellerini atan Hayyam olmuştur. Öklit'in yapıtı üzerine yorumlarında, irrasyonel sayıların da tıpkı rasyonel sayılar gibi kullanılabileceğini kanıtlaması matematik tarihinde bir dönüm noktası oluşturdu. İsfahan'da üç yıl çalışarak kurduğu rasathanede gökyüzünü inceler, bilimsel çalışmalar yapar, hükümdarın özel müneccimi olur, yıldız falına bakardı. Ömer Hayyam kendi doğum tarihini bu kadar net şekilde bir gökbilimci hassasiyetiyle kendisi bulmuştur. 21 Mart 1079 yılında tamamladığı, halk arasında “Ömer Hayyam Takvimi” bugün ise “Celali Takvimi” olarak bilinen takvim için büyük çaba sarf etmiştir. Güneş yılına göre düzenlenen bu takvim 5000 yılda bir gün hata verirken, bugün kullandığımız Gregoryen Takvimi 3330 yılda bir gün hata vermektedir. Eserleri arasında İbn-i Sina'nın Temcid (Yücelme) adlı eserinin yorum ve tercümesi de yer alır.
 
phlegm_bursatan demiş ki:
camiye gittim ama allah bilir niye
ne namaz kılmaya ne dua etmeye
eskiden bir kilim aşırmıştım camiden
o eskidi, gittim yenisini yürütmeye

muhteşem bir dortluk yav bence.boş bi adam deil kesinlikle matematik ve astronomiyle ilgilenmiştir.(binom açılımını buldugunu söylemeden olmaz.)yani şarap içmek dışında da bişiler yapmış:)

ben de bunu yazacaktım ama sen yazmışsın....
 
dünya üç beş bilgisizin elinde
onlarca her bilgi kendilerinde
üzülme..
eşşek eşşeği beğenir
vardır bir hayır sana kötü demelerinde..

daha ne olsun ya..adam o cahilliğin içinde kendi yolunu bulmuş ya..helal olsun valla..
 
bence hayyam in şiirlerine yorum yapmak gereksiz..zaten adam acayip sade ve açikça bizim söyleyemediklerimizi haşırt diye 1048 de dogup o dönemde iran da söylemiştir..

güzel bir dörtlük daha...

"Şarabın adı kötüye çıkmış, kendi hoş,
Hele bir güzelle içersen daha bir hoş;
Harammış şarap, olsun, bana göre hava hoş:
Hem, bana sorarsan, haram olan herşey hoş. "

diyerek yarmış kral insan..
 
Unutma, amansız feleğin çarkındasın;
Şarap iç, çünkü ateşten bir dünyadasın;
Madem ki yerin önünde sonunda toprak
Farzet ki üstünde değil altındasın

böle birşeyi daha var
Can yoldaşı dostlar çekildi gittiler
Ecel çiğnedi hepsini birer birer
Yan yana oturmuştuk hayat sofrasına
Bizden birkaç kadeh önce sızdı gittiler

Oruç tutup namaz kılmağa kalktım geçende
Dedim belki öyle ererim dileklerime
Yazık ki bir kuru yelle bozuldu abdestim
Bir damla şarapla da orucum gitti güme

Senden benden önce kadın erkek niceleri
Şenlendirip süslediler dünya denen yeri
Senin tenin de toprağa karışacak yarın
Senden beslenecek nice insan bedenleri

işte budur.
 
Hardter demiş ki:
Oruç tutup namaz kılmağa kalktım geçende
Dedim belki öyle ererim dileklerime
Yazık ki bir kuru yelle bozuldu abdestim
Bir damla şarapla da orucum gitti güme

phlegm_bursatan demiş ki:
camiye gittim ama allah bilir niye
ne namaz kılmaya ne dua etmeye
eskiden bir kilim aşırmıştım camiden
o eskidi, gittim yenisini yürütmeye

puhahahhaha...bilmiyordum bunları....çok iyilermiş...
 
9.
Dünya dediğin bir bakışımızdır bizim;
Ceyhun nehri kanlı göz yaşımızdır bizim;
Cehennem, boşuna dert çektiğimiz günler,
Cennetse gün ettiğimiz günlerdir bizim.

10.
Yaşamanın sırlarını bileydin
Ölümün sırlarını da çözerdin;
Bugün aklın var, bir şey bildiğin yok:
Yarın, akılsız, neyi bileceksin?

11.
İçin temiz olmadıktan sonra
Hacı hoca olmuşsun, kaç para!
Hırka, tespih, post, seccade güzel;
Ama Tanrı kanar mı bunlara?
 
Ey kör! Bu yer,bu gök,bu yıldızlar boştur boş!
Bırak onu bunu da gönlünü hoş tut hoş!
Şu durmadan kurulup dağılan evrende
Bir nefestir alacağım,o da boştur boş!
Ömer Hayyam
yazılmıştır belki ben çok severim bu dizeleri

Ve de Kendisi hakkında biraz bilgi ekleyeyim (biliniyordur ama olsun ;) )

Hayyam->Çadır/Çadırcı dan gelir, babası çadırcıdır ve Ömer'inde iyi bir çadırcı olması için geometri eğtimi aldırır. Ömer Hayyam'ın geometri ve matematikteki yeteneği onu çadırcı olmaktan alıkoyup BİLİM ADAMI yapmıştır.Astronomi, matematik ve felsefe ile ilginmiştir. Saraya girdikten sonra kendini sefahata vermiş olan bu şahsiyet bu dönemde yazdığı rubailerle hatırlanıyor çoğunlukla yazık ki ...
 
biLmiorum emin deiLim ama bi öğretmenimiz Hayyam için eşcinseL demişti..(ne aLaka biz adamın eserlerinden konuşuoruz diebilirsiniz ama yazdığı konular kadın ve şarap :roll: )
 
aşağıdaikleri çok severim:

kim görmüş o cenneti, cehennemi?
kim gitmiş de getirmiş haberlerini?
kimselerin bilmediği bir dünya
özlenmeye, korkulmaya değer mi?


Adil davranmadıktan sonra
Hacı, hoca olmuşsun kaç para?
Hırka, tesbih, post, seccade güzel ama;
Tanrı kanar mı bunlara?


bunu çok severim:
Kim senin yasanı çiğnemedi ki söyle?
Günahsız bir ömrün tadı ne ki söyle
Yaptığım kötülüğü kötülükle ödetirsen sen
sen ile ben arasında ne fark kalır ki söyle
 
siirlerinin cogu mogollar, hasan sabahin kalesini yakip yiktiginda yok olmustur. su an yayınlanan siirleri , onun siirlerinin cok az bir kismidir fakat su an yayimlanan siirler bile insani doyurmaya yetiyor.Eger Semerkant ( YapiKredi Yay.) adli eseri okursaniz daha ayrintili bilgi elde edebilirsiniz.
 
ben bir çember olsam sen bir nokta.ben döndükçe seni görsem,sen döndükçe beni görsen.öyle bir an gelse yarı çap sıfır olsa......ömer hayyam....
 
hayat felsefem haline getirmeye çalıştığım bir şiiri

dert içinde sevinci bul da yaşa
haksız düzende haklı ol da yaşa
sonu nasıl olsa yokluk dünyanın
varından yoğundan kurtul da yaşa!
 
Kim demiş haram nedir bilmez hayyam
Ben helali haramı karıştırmam
Seninle içilen şarap helaldir
Sensiz içtiğimiz su bile haram

Çok güzel çokkk... :D
 
en sevdiğim ve en anlamlı şiirlerinden biri daha;öküz:
Bir öküz varmış altında yerin,
Bir Öküz de üstünde göklerin.
İki öküzün arasında
Tepinişine bakın şu eşeklerin...
:D
 
hayyam gerçekten dehşet bir şair ama şunu sölemek isterim ki o dinsiz deil vahdeti vucud olayını anlatıyor ve her akıl bunu idra edemiyor kimi sapıtıyor kimi içiyor hayyam bu degil kalbiniz in derinliklerini verin ona sarı saçlı kıza verdiginiz gibi hayatınızı bir yüz ugruna giyotine çıkabilecek kadr cesaretiniz varsa hayyamıda derinden hissedin
 
Nadide zatlardan olan,Celalettin Rumi meşhur Divan-ı Kebirinde derki;

... bizim içtiğimiz şarap adamın, ne dudağına değer nede dişine.


(Divan-ı Kebir. sf:234. MEY)


Yukarıda bir çok arkadaş, Hayyam ın pozitif manada neler yaptığını yazmıştır ve yazdıkları da doğrudur. Lakin Hayyamın gözden kaçan ''spritual'' özellikleri de ( ki Hayyamıda ''hayvandan'' kurtaranda tam manası ile budur ) gözden kaçırılmıştır. Ve şiirlerine sıksık '' şarap'' metaforunu kulanmıştır bu ise şimdinin seküler ve komprodor çevrelerince Hayyamı nerede ise ünlü filozof' Polizer'
kadar namıdeğer bir ateist yaptı.Bu vakıa yı kendi adıma kınamıyorum aksine kanıksadım,ve onları postmodern nasipsizler olarak değerlendiriyorum.(bakıyorumda bu postmodern nasipsizliğe benim solcu okur-ve-yazarım daha çok bulaşmış )

Hayyam rubailerinde gözden kaçan;

Hayyamın, 11yy ortalarından 12yy ortalarına kadar yaşamış Sufi bir şair ve filozoftur, ki ben hem sufi hemde filozof olan zatlara feyle-sufi diyorum. ve sufi manevi rotasında ,yolunda devamlı bir ''seyr-i sülük '' halindedir, bu seyr-i süluk bünyesinde müttiş bir dinamizmi barındırır ve sıradan insan bunu ''değişim'' olarak algılar bu değişim sufinin gönlünde , aklında ve algılayaışlındadır
ki bunu hayyamın şiirinde oldıkça iiyi görüyoruz, ve kimi şirinde hayyam ölümden korkmaz , kimisinde ateşin cehennemin onu yak(A)mayacağını sanır kimi şiiirnde bu dünyayı cennete değişir. kimi şiirnde kadere karşı koyar, kimisinde dünyayı ötelere nispeten değersiz bir yer ve çoçuk eğlencesi olarak görür. kimi yerde kendi varlığından şüpe duyar.... vesaire işte bu değişimlerin ve iç yıkım ve iç onarımların hepsini en sufi şekilde Hayyam ın şiirnde görüürz.ancak!! ancak!! Hayyam ın tasavvufi manada mertebesini ve durumunu anlamak oldukça güçtür!! bu güçlük şiirlerin yazılış kronolojisini bilmememizden kaynaklanıyor.işte bu muammadan dolayı Hayyamın şiirleri Hayyam 'ın Kadim Bilgelik bağlamında bize
pek yardımcı olamaz.. ve mana bir kez daha sentaks ın çirkin köşeleriyle aklı envaiçeşit tuzağa götürür..

ve hala benim akça insanlarım Hayyam ı ateist ve şarap içen ayyaş ve bohem yaşayan bir filozof sanır.. yazık yazık!!!




maksimilyan.
 
Beni özene bezene yaratan kim? Sen!
Ne yapacağımı da yazmışın önceden.
Demek günah işleten de sensin bana:
Öyleyse nedir o cennet cehennem?


İsyan edip, karşında duracağım; nerdesin?
Karanlığı, ışığa yoracağım; nerdesin?
İbadete karşılık, cenneti alacaksam;
Bağış mı, ticaret mi; soracağım; nerdesin?


Bu dünyaya kendi istegimle gelmedim ben
Saskinliktan baska bir seyim artmadi yasarken
Kendi istgimlede gidiyor degilim simdi
Niye geldik kaldik niye gidiyorus bilmeden



şu üç dörtlüğü bir zamanlar benim için çıkış noktası olmuştu ;) çok anlamlılar!!!!
 
Geri
Üst