Elektro gitarda sap ayarı nedir? Nasıl yapılır?

Hem turkrock.com'da hem de internet üzerinde elektrogitarlarda sap ayarı hakkında detaylı yazılmış Türkçe bir kaynağa ulaşamadım. Onun için kendi elimden geldiğince detaylı bir başlık açmaya karar verdim. Bu konuda her türlü görüşünüzü-eklemenizi bekliyorum.

UYARI: Sap ayarını her gitaristin bilmesi önemlidir. Kişinin kendi sap ayarını yapması, o kişiye istediği çalım rahatlığını getirir. FAKAT, bu ayar işinin, bilen birinin yanında öğrenilmesi tavsiye edilir. Yani sap ayarı konusunu çok iyi bilen, bu işi defalarca yapmış birinden, görerek öğrenmeniz gerekir. Burada yazdığım bilgiler ancak ve ancak, etrafınızda bu ayarı yaptırabileceğiniz veya öğreneceğiniz birisi olmaması halinde uygulanmalıdır. Sap ayarının hatalı yapılması, fazla sıkıştırılması durumunda gitar kullanılamaz hale gelebilir.

---------------------------------------------------------------------------------

1-Sap ayarı nedir?

Sap ayarı, bir çok gitarda klavyenin içerisine yerleştirilmiş, ingilizcesi "truss rod" olan bir metal çubuğun ayarlanmasına verilen isimdir. İngilizce olarak tam ismi "truss rod adjustment" olarak geçer. Yani sap ayarı dediğimiz olay, klavyenin içerisine yerleştirilmiş bu esnek metal çubuğu, milimetrelerle ifade edilen bir ölçekte gevşetip-sıkıştırmaya verilen isimdir.

2-Truss rod nedir?

Yukarıda belirtildiği üzere, truss rod, elektro gitarınızın yapım aşamasında, klavyenin içerisine yerleştirilen bir metal çubuktur.

Truss%20rodBig.JPG


trussrod_2fit.jpg


neck_truss.jpg


3-Truss rod ne işe yarar?

Truss rod'un en önemli amacı tellerin direncine karşılık bir karşı-direnç oluşturarak, gitarın sapını optimum düzlükte tutmaya yarar. Truss rod'un temel amacı tellerin yüksekliğini alçaltmak veya entonasyon yapmak DEÐİLDİR.

Gitar telleri farklı kalınlık (gauge veya tension) gruplarında paketlenir. Very Light gauge (çok hafif; .009) - Light gauge (hafif; .012) - Medium Gauge (orta; 0.13) - Heavy gauge (ağır; 0.14)

Genellikle tel değişimi sırasında, farklı dirençte tel takılırsa Çalımda belli bozukluklar gözlenir. Eğer ilk taktığımız telden daha hafif bir tel taktıysak, truss rod, gitarın sapını size doğru çekerek telleri perdelere yaklaştırır, cızırtılar çıkmaya başlar. Eğer daha kalın bir tel taktıysak, truss rod'un gerilimi tellerin gerilimini dengeleyemez ve teller ile perdeler arasında çalımı zorlaştıran yükseklik meydana gelir. Bizim sap ayarındaki amacımız, bu bozuklukları, truss rod'un gerilimini ayarlayarak gitar sapını düzeltmektir.

gene_necks1.gif


4- Sap ayarı nasıl yapılır?

Sap ayarının yapılacağı yer belli markalarda farklılık göstermektedir. Bazı markalarda bu işin yeri sapın üst tarafında olup,

neck.jpg


bazılarında da gövdeye yakındır (ki bununla ilgili resim bulamadım) :D

Bazı gitarlarda bu deliğin üzeri başka bir koruma ile kapatılmıştır.

trrod1.jpg


Bu gibi durumlarda, tornavida ile bu korumanın kaldırılması gerekmektedir.

Sap ayarının yapılacağı alet ingilizcede "Allen Wrench" olarak geçer.

allen_wrench_large.jpg


Bu alet, çoğunlukla gitarı alırken beraberinde verilir. Yoksa, gitar yedek parçacılarından bulunabilir.

En basit şekliyle sap ayarı, allen wrench'i belirtilen deliğe sokarak

neck.jpg


sağa veya sola çevirerek yapılır.

fig9.jpg


ANCAK bu iş söylenildiği kadar kolay değildir. Detaylar şu şekildedir:

1-Öncelikle ne yaptığınız bilmeniz lazım. Farklı kalınlıkta bir tel takmadıysanız, gitarınızın O ANKİ ayarları söz konusu ise, tel yüksekliğini indirmek için sap ayarı yapmayın. Bu işi eşikten yapın. Eğer telleri yeni değiştirdiyseniz ve ondan sonra tellerde bir alçalma/yükselme olduysa bu işe girişin.

2-Allen wrench'i kısa tarafından truss rod'a sokun.

truss_diagram.jpg


Gitarların genelinde, sap tarafından eşiğe doğru bakıldığında, allen wrench'i sola doğru eğdiğinizde truss rod'u gevşetir, sağa doğru eğdiğinizde de truss rod'u sıkıştırırsınız.

gosu demiş ki:
yalnız bir ekleme yapayım, bazı gitarlarda demir çubuğa ters diş açılmış olabiliyor yani sağa veya sola ezbere çevirmektense tellerin verdiği tepkiye göre ayar yapmak daha mantıklı olur.

Bu hareketi yavaş yapmanız gerekir, çünkü bu ayar, çok ince bir ayardır. Küçük hareketlerle, az çevirmeniz genelde yeterlidir. Her bir ufak çevirmede tellerin yüksekliğini kontrol etmeniz gerekir.

Senaryo 1: Yeni tel aldım, fakat ince tel almışım, teller perdeye yapıştı!

Bu durumda, truss rod, tellerin direncine göre fazla gergindir ve gevşetmek gerekir. Bunun için yukarıda belirtildiği üzere saptan eşiğe doğru baktığınızda, allen wrench'i hafifçe SOLA doğru çevirmeniz gerekir.

Senaryo 2: Yeni tel aldım, kalın çıktı, teller çok yüksekte; çalmakta zorlanıyorum

Bu durumda da, truss rod, tellerin daha yüksek gerilimine karşı koyamamakta ve sap dışarı doğru eğilmektedir. Truss rod'u sıkıştırarak, tellerin direncine eşitlemek gerekir. Bunun için, yine saptan eşiğe baktığınızda, allen wrench'i hafifçe SAÐA çevirmeniz yeterlidir.

Ne yaptığımı nasıl kontrol edeceğim?

Sap ayarının en önemli noktası ne yaptığınızı kontrol etmektir. Truss rod'u sıkıştırsanız da gevşetseniz de her ufak çevirmede tel yüksekliğini kontrol etmeniz gerekidir.

Bunun için farklı yönetmler vardır. Benim burada kullanacağım yöntem, gitarın birinci perdesi ile son perdesine basılı tuttuğunuzda, 8. perdedeki tel yüksekliğidir.

trussrodadjustment.gif


Bu haldeyken 2.birinin bir cetvel alıp, 8. perdedeki telin, perdeden yüksekliğine bakması gerekir. Bu yüksekliğin 1mm civarında olması veya perdeye "neredeyse" değmesi yeterlidir. Başka gitaristler için bu yükseklik ve kontrol metodu farklıdır, zira herkesin çalış stili ve tel yüksekliğinden bekledikleri farklı farklıdır. Ancak şu şekliyle ortalama bir sap ayarı yapmış olursunuz.

Sonuç

Bu metodu ancak etrafınızda bu işi öğrenebileceğiniz kimse yoksa uygulayın. Allen wrench ile gereğinden fazla oynanması, truss rod'da zigzagların oluşmasına sebep olur; ekstrem durumlarda gitarı da kaybedebilirsiniz.

Bu yazıyı en azından bir yöntem olarak yazdım. Kesinlikle eksik olabilir. Bu işi bilenlerden gerekli düzeltmeleri yapmalarını rica ederim.

EDİT: Bu bilgilerin hatalı ve/veya eksik uygulanması sonucunda gitarınızda meydana gelebilecek hasarlardan sorumlu olmadığımı şimdiden belirtmek isterim. Burada sap ayarı yapmanın bir yolu gösterilmiştir. Allen Wrench'in fazla sıkıştırılması veya fazla gevşetilmesi sonucunda çok rahatlıkla gitarda hasar meydana gelebilir. Bu ayar SON DERECE İNCE BİR AYARDIR. Dikkat ve sabır gerektirir. Dikkatsizlik veya aşırı çevirmeler sonucunda gitarda HASAR OLUŞABİLİR; gitarınız KULLANILMAZ HALE GELEBİLİR. Bu ayara girişirken lüften azami özen ve dikkat gösteriniz.
 
Vauv! 8O

Akın ellerine sağlık...

Sap ayarı hakikaten ince bir mevzu, çok dikkat etmek lazım ve seninde söylediğin gibi mutlaka tecrübeli kişilerden, tecrübe edinilerek yapılması gereken bir ayarlama.

Sap çeliğini kontrol etmeye yarayan civata bu işlem sırasında o kadar az döndürülür ki genel olarak bir tam tur döndürülmesi bile rastlanmayan bir durumdur ve kalıcı tahribata neden olabilir.
 
Ek olarak;

Tecrübelerime dayanarak truss-rod'un sıkılması veya gevşetilmesi sapta ani bir değişikliğe yol açmıyor, yani sapın truss-rod'un yeni gerilimine tepki vermesi biraz zaman alıyor, sapın tam olarak kendini bulması için yarım veya 1 gün gibi bir süre beklemek gerekir.
 
Harbi cok ii bi calışma.

Affına sığınarak bende bişi eklemek istiorm.Genelde etrafımda bana şöyle sorular gelir "sap ayarı cok ii oldugu halde alt tellerde sızırtı oluo.Fretleride kontrol etmek gerekio önceden.Erime olduğu için cızırtı etkenidir.

İyi günler....
 
Nalburu çok tavsiye etmem. O açıdan bakınca nalburda Edge Pro sıkıştırma vidaları da var, fakat allen wrench'ler farklı boy ve ebatta olduğu için

allen_wrench.gif


gitar ile ilgili bir mağzada aranması daha tavsiye ettiğim bir husustur. Zaten ince bir mesele, bir de nalbur falan diyip korkutma insanları :D Sap ayarını nalbura yaptırmaya çalışan çıkabilir, riske girmek istemiyorum.

[Reklam]Sadece gitar markanızın lisanslı ürünlerini kullanınız[/Reklam]
 
yok hocu ben anneme yaptırıyorum sap entonasyon falan.. :D geçengün tel koptu (ki çok alışıladık bi durum benim için :p uzun zamandır hiç tel koparmamıştım) pazar günü ve allen kayıp :evil:nöbetçi nalbur bulana kadar göbeğim çatladı.. :)
 
vileshome demiş ki:
yok hocu ben anneme yaptırıyorum sap entonasyon falan.. :D geçengün tel koptu (ki çok alışıladık bi durum benim için :p uzun zamandır hiç tel koparmamıştım) pazar günü ve allen kayıp :evil:nöbetçi nalbur bulana kadar göbeğim çatladı.. :)

Ama işte sen kendi sap ayarını kendin yapıyorsun. Sen ne aradığını bildiğin için sorun olmuyor. Bu metod bu işi bilmeyenler için yazıldı. Bu işi hiç bilmeyen insanı şimdi renk verip tribe sokmaya gerek yok. Adam nalbura gidecek, nalbur buna başka bir şey verecek, bir sürü iş sonra.
 
Kalp kırmakla alakası yok, sadece bu metodu yazdığım için acayip tırsmaktayım. Zaten ince iş, yarın öbürgün biri gelecek "sen böyle böyle dedin, ben tornavidayla ayar yaptım, olmadı, o ayar yeri de soyuldu" falan diyecek, gitar parasını isteyecek. Bilen adam zaten doğru alyanı çöpte bile bulur. Cahil cesaretinin nelere kadir olduğunu tahmin bile edemezsin. Bkz.

gramr1.jpg
 
güzel bir çalışma;
yalnız bir ekleme yapayım, bazı gitarlarda demir çubuğa ters diş açılmış olabiliyor yani sağa veya sola ezbere çevirmektense tellerin verdiği tepkiye göre ayar yapmak daha mantıklı olur.
 
Geri
Üst