Evet, arada elime benzer iş geldikçe aramızda hala gitar çalan kaldıysa diye biraz kendi işini kendin yap tarzı makaleler yazmaya çalışıyorum. Amacım kesinlikle gitar teknisyenlerinden iş almak değil. Bu defa da sıfırdan gitar üst eşiği nasıl yapılır onu anlatmaya çalışacağım ama göreceksiniz bu işi sıfırdan yapmak için gerekli malzeme ve emek bir çok insan için bu işi yapmaya değmez kılacak. Yanisi eğer ki sizin eşiği değiştirilmesi gereken bir gitarınız varsa, götürün bir gitar teknisyenine halletsin. İlla öğreneceğim diyorsanız buyrun devam edin.
Fakat önce uyarımı yapayım: Bunların hiçbiri yatırım tavsiyesi değildir. Acemi ellerde gitarınıza geri dönülmez zararlar verebilirsiniz. Hic sunt dracones!
Öncelikle ihtiyacımız olan malzemeler:
Başlayalım. Birinci adımımız eğer elimizde eski bir eşik varsa onu yuvadan çıkarmak (sıfırdan gitar yapıyor/topluyorsanız bu adımı atlayabilirsiniz). Bunun daha çok Fender tipi gitarlarda görülen slot eşik yuvası ve daha çok Gibson tipi gitarlarda görülen tipte eşikler için iki yöntemi var.
Slot tipi yuvaya oturan eşikleri çıkarmak için kullandığımız yöntem şu:
Gibson tipi eşikleri çıkarmak için kullandığımız yöntem ise şu:
Her iki yöntemde de temelde yaptığımız şey eşişe bir şey yaslayıp (Fender tipi eşiklerde yuva genişliğinden dar bir şey) çekiçle bu ara malzemeye HAFİFÇE bir iki defa tıklamak.
Eski eşik kolayca çıkacaktır. Kolayca çıkmıyorsa zorlamayın, bir bilene götürün çünkü çok fazla/kuvvetli bir yapıştırıcı ile yapıştırılmıştır. Bu durumda, eğer işin acemisiyseniz gitarınıza zarar verebilirsiniz.
Eşik çıktıktan sonra atmayın, saklayın. Hem yeni eşik yapımında hem de belki ileride başka bir gitarda kullanabilirsiniz.
Şimdi geldik bir sonraki adıma, yani yeni eşiğe kaba şeklini vermek. Ben kemik eşikleri zamanında bir yerden 1000'i bir para civarı almıştım. Şuna benziyorlardı. Türkiye'de de gayet ucuza var hala. Fakat Kasaptan alacağınız uygun bir kemiği kurutup yumuşak dokudan arındırarak kullanmak da mümkün. Ben yapmadım, yapmayacağım:
Sizin malzemeniz farklı olabilir. uygulayacağınız yöntem ise aynı. İlk yapacağınız önce eşik malzemenizi ölçüp yuvadan enine fazlasını bir kıl testere veya artık bu iş için elinizde uygun ne varsa, onunla kesip kaba olarak ölçüleri yakınsamak.
Sonra ise düz bir yüzey üzerine (mutfak tezgahı olabilir; eşiniz ya da ebeveynleriniz canınıza okumayacaksa tabii) kolay çıkabilen ve iz bırakmayan bir yapıştırıcıyla (mutfak tezgahına zımpara kağıdı japonlarsanız sizi iğdiş ederler, tavsiye etmem) yapıştıracağınız zımpara kağıdı üzerinde eşiği her yerine eşit baskı uygulayarak (yani bir yerini daha fazla inceltmeyerek) zımparalayarak eşik yuvasına uyguna hale getiriyoruz. Yani eşik yuvasına sığsın, bu aşamada derdimiz bu:
Bunu yaptıktan sonra, yani eşik yuvaya tam oturduktan sonra, eşiğimizi kenara koyuyoruz. ve elimize ucu yeni açılmış (sivri uçlu) kalemimizi alıyoruz. Düz yüzey üzerine yapışık zımpara kağıdımızda bu defa kalemin tek tarafını zımparalamaya başlıyoruz:
Elinizde bant zımpara gibi bir şey varsa işiniz kolay. Yarım saatlik işi birkaç saniyede halledebilirsiniz. Amacımız kalemin enine yarısını götürmek (dikkat edin, tırnağın yarısınıı götürmeyin, acılı oluyor):
Bu işlemi yaptıktan sonra elimizde artık gitarın eşik kısmında tel yüksekliğini ayarlamak için sahip olabileceğimiz en hassas alet olacak. Bu yarım kalemi perdeler üstüne oturtup, perdelerin eğimini takip ederek eşik materyalimizi çiziyoruz (resim net çıkmamış, kettle ile çektim):
Şimdi artık ince işlere geldik. Eşiğimizi kuyumcu mengenemize yerleştiriyoruz ve varsa klavyenin yarıçapıyla aynı yarıçapta bir blok'a (radius block)yapıştırdığımız zımpara kağıdı ile, yoksa bir eğe yardımıyla az önce eşik üstüne çizdiğimiz çizgiyi takip ederek şekil vermeye başlıyoruz. Burada eşiğin köprüye bakan tarafını, burgulara bakan tarafına göre bir miktar (abartmayın!) daha yüksek tutmakta fayda var. 15-20 derece açılı zımparalıyoruz/eğeliyoruz yani:
Fakat önemli bir nokta: Amacımız az önce çizdiğimiz çizgiye tam inmek değil! O çizgi bizim azami tel yuvası derinliğimizi gösteriyor aslında. Yani, o çizginin yaklaşık 1.5 milim üstünde bırakıyoruz. Gitarınızın spesifik ihtiyacına göre (misal teller eşikten burgulara doğru kenara çok açılı gidiyordur, dolayısıyla yuvadan fırlama çok oluyordur, o zaman çizginin üstünde daha fazla malzeme brakıyoruz ki tel yuvaları yeterince derin olabilisin).
Bunu yaptıktan sonra sıra tel aralığı blirlemeye geliyor. Bunun üç yöntemi var:
1. Elinizde eski eğişiğiniz varsa ve tel aralığında bir problem yoksa, o eşiği yenisi ile şu şekilde mengeneye yerleştiriyoruz ve eski eşiğin tel yuvalarını yenisinde yuva açmak için kılavız olarak kullanıyoruz:
2. Elinizde eski eşik yoksa/sıfırdan yapıyorsanız: Şu sitedeki hesaplayıcı yardımıyla hesap yapıp avuçlarınızı yaradana açarak yürüyorsunuz.
3. Arama motorunuza "string spacing ruler" yazıp, eğer birden fazla eşik yapacaksanız bence elzem bir alet alıyorsunuz (maalesef pahalı bir şey, kargo dahil 30-40 dolardan aşağı ben bulamadım).
Elinizdeki tel yuvası eğelerini (bunun da ucuzunu bulan haber etsin) kullanarak yukarıdaki yöntemlerden hangisini kullandıysanız ona göre tel yuvalarını açıyorsunuz. Bu aşamada tam kurşun kalem çizgisine inmenizi yine tavsiye etmem. Bir iki mikron da olsa hata payı mutlaka bırakın.
Tel yuvalarını açarken yine köprü yönünden burgu yönüne HAFİF açılı açıyorsunuz. Burada bir not düşeyim. Genelde internetlerde kullanacağınız tel ile aynı genişlikte eğe kullanmanız tavsiye olunur. Ben bunu hiç anlamamışımdır. Bence, benim tecrübeme göre, doğru oan telden bir miktar geniş bir eğe kullanmak. Yani bir örnek: .010 tel için ben .011 eğe kullanırım. Tel ince olduğu için bu aslında epey bir tolerans payı bırakmak oluyor (%10), kalın tellerde ise misal .046 tel için rahatça .050 eğe kullanabilirsiniz. Burda biraz tecrübe devreye giriyor. Unutmayın amaç ne teli yuvaya sıkıştırmak ne de laçka yuvada bırakmak...
Buraya kadar geldiyseniz aslında yeni eşiğiniz fonksiyonel olarak hazır. Elbette fonksiyonel olarak hazır olması ayrı, detaya özen ayrı. Peki ben bu noktadan sonra ne yapıyorum?
Önce eşiği yuvasına yerleştirip yapıştırmadan, eski bir set tel ile yükseklikte bir sorun var mı bakıyorum. Bu aşamada eğer ki gaza gelip yuvaları gereğinden fazla oymadıysanız (kurşun kalem çizgisine kadar/altına inmediyseniz) karşılaşacağınız temel mesele tellerin bir miktar yüksek olması. Bunu nasıl anlarsınız? Tellere 3. perdede tek tek basarak kontrol edin. Her telin birinci perdede yüksekliği (3. perdeye basıyorken) birinci perdenin altından en fazla bir A4 kağıt geçecek şekilde olmalı. Bunu biraz deneme yanılma ile hallettikten sonra ben eşiğin üst köşelerini yuvarlıyorum. Sonra da ruh hastası olduğum için 12000 kuma kadar micro mesh ile parlatıp bir de üstüne Dremel ucuna takılı pamuk uca ince pasta cila sürerek parlatıyorum.
Sıra eşiği yuvasına yerleştirmeye geldi. Eğer daha önceden yuvada bir eşik varsa ondan kalan yapışkan vb. gibi şeyleri ince bir keski ya da eğe ile temizleyip mümkün mertebe pürüzsüz bir yuva hazırlıyoruz. Sonra yuvanın iki ucuna (çok da uca değil, yapışkan taşıp aksın istemeyiz) bir kürdan ucu kadar japon ya da titebond vs. koyup eşiğimizi yerine yerleştirip bir iki dakika bastırarak bekliyoruz (titebond ile biraz daha uzun beklemek gerekebilir).
Bitti mi? Bitmedi. Ben son olarak bir miktar diş ipi alıp tel yuvalarından birkaç defa geçiyorum.
Geriye taze bir set tel takıp gitarımızı çalmak kalıyor.
Başta da dediğim gibi bu işte ne kadar detaya dikkat ederseniz o kadar maliyet artıyor. İkinci olarak maalesef en azından benim alternatifini bulamadığım tel yuva eğesi gibi masraflar var. Dolayısıyla gitar teknisyenine gitmek bu işe hayatında belki bir iki defa ihtiyaç duyacaklar için daha mantıklı.
Fakat önce uyarımı yapayım: Bunların hiçbiri yatırım tavsiyesi değildir. Acemi ellerde gitarınıza geri dönülmez zararlar verebilirsiniz. Hic sunt dracones!
Öncelikle ihtiyacımız olan malzemeler:
| 1. Eşik malzemesi: Kemik olur, plastik olur ses açısından bunlar gerçekten pek fark etmez. Unutmayın tellere açık pozisyonlarda vurmadığınız sürece zaten tel ve köprü arasında perde ve parmaklarınız var. Eşik malzemesi seçimi için asıl önemli olan kullanılan malmzemenin (a) mukavemeti, yani tel baskısı altında kolay erimemesi, (b) işleme kolaylığı, yani sizi ne kadar uğraştıracağı. Ben genelde kemik tercih ediyorum çünkü ucuz ve işlemesi nispeten kolay. 2. Bir adet kurşun kalem. 0.5 uçlu olmaz. Bildiğimiz tahta kurşun kalemlerden lazım. Ne kadar ucuz o kadar iyi çünkü bu kalemi tek bir kullanım harici her türlü kullanım için p*ç edeceğiz. 3. Zımpara kağıdı. Kum değeri yaptığınız eşiğin ne kadar parlak olmasını istediğinize göre değişir fakat 180 kum altı pek tercih etmiyorum. 4. Tel yuvası eğeleri 5. Çekiç, eğe. ahşap blok vs. 6. Kuyumcu mengenesi veya aynı işlevi görebilecek bir düzenek (yazının ilgili yerine bakınız). Opsiyonel şeylere yazıda değiniyorum ama bunlar elzem değil, yapım süresini kısaltan şeyler. |
Başlayalım. Birinci adımımız eğer elimizde eski bir eşik varsa onu yuvadan çıkarmak (sıfırdan gitar yapıyor/topluyorsanız bu adımı atlayabilirsiniz). Bunun daha çok Fender tipi gitarlarda görülen slot eşik yuvası ve daha çok Gibson tipi gitarlarda görülen tipte eşikler için iki yöntemi var.
Slot tipi yuvaya oturan eşikleri çıkarmak için kullandığımız yöntem şu:
Gibson tipi eşikleri çıkarmak için kullandığımız yöntem ise şu:
Her iki yöntemde de temelde yaptığımız şey eşişe bir şey yaslayıp (Fender tipi eşiklerde yuva genişliğinden dar bir şey) çekiçle bu ara malzemeye HAFİFÇE bir iki defa tıklamak.
Eski eşik kolayca çıkacaktır. Kolayca çıkmıyorsa zorlamayın, bir bilene götürün çünkü çok fazla/kuvvetli bir yapıştırıcı ile yapıştırılmıştır. Bu durumda, eğer işin acemisiyseniz gitarınıza zarar verebilirsiniz.
Eşik çıktıktan sonra atmayın, saklayın. Hem yeni eşik yapımında hem de belki ileride başka bir gitarda kullanabilirsiniz.
Şimdi geldik bir sonraki adıma, yani yeni eşiğe kaba şeklini vermek. Ben kemik eşikleri zamanında bir yerden 1000'i bir para civarı almıştım. Şuna benziyorlardı. Türkiye'de de gayet ucuza var hala. Fakat Kasaptan alacağınız uygun bir kemiği kurutup yumuşak dokudan arındırarak kullanmak da mümkün. Ben yapmadım, yapmayacağım:
Sizin malzemeniz farklı olabilir. uygulayacağınız yöntem ise aynı. İlk yapacağınız önce eşik malzemenizi ölçüp yuvadan enine fazlasını bir kıl testere veya artık bu iş için elinizde uygun ne varsa, onunla kesip kaba olarak ölçüleri yakınsamak.
Sonra ise düz bir yüzey üzerine (mutfak tezgahı olabilir; eşiniz ya da ebeveynleriniz canınıza okumayacaksa tabii) kolay çıkabilen ve iz bırakmayan bir yapıştırıcıyla (mutfak tezgahına zımpara kağıdı japonlarsanız sizi iğdiş ederler, tavsiye etmem) yapıştıracağınız zımpara kağıdı üzerinde eşiği her yerine eşit baskı uygulayarak (yani bir yerini daha fazla inceltmeyerek) zımparalayarak eşik yuvasına uyguna hale getiriyoruz. Yani eşik yuvasına sığsın, bu aşamada derdimiz bu:
Bunu yaptıktan sonra, yani eşik yuvaya tam oturduktan sonra, eşiğimizi kenara koyuyoruz. ve elimize ucu yeni açılmış (sivri uçlu) kalemimizi alıyoruz. Düz yüzey üzerine yapışık zımpara kağıdımızda bu defa kalemin tek tarafını zımparalamaya başlıyoruz:
Elinizde bant zımpara gibi bir şey varsa işiniz kolay. Yarım saatlik işi birkaç saniyede halledebilirsiniz. Amacımız kalemin enine yarısını götürmek (dikkat edin, tırnağın yarısınıı götürmeyin, acılı oluyor):
Bu işlemi yaptıktan sonra elimizde artık gitarın eşik kısmında tel yüksekliğini ayarlamak için sahip olabileceğimiz en hassas alet olacak. Bu yarım kalemi perdeler üstüne oturtup, perdelerin eğimini takip ederek eşik materyalimizi çiziyoruz (resim net çıkmamış, kettle ile çektim):
Şimdi artık ince işlere geldik. Eşiğimizi kuyumcu mengenemize yerleştiriyoruz ve varsa klavyenin yarıçapıyla aynı yarıçapta bir blok'a (radius block)yapıştırdığımız zımpara kağıdı ile, yoksa bir eğe yardımıyla az önce eşik üstüne çizdiğimiz çizgiyi takip ederek şekil vermeye başlıyoruz. Burada eşiğin köprüye bakan tarafını, burgulara bakan tarafına göre bir miktar (abartmayın!) daha yüksek tutmakta fayda var. 15-20 derece açılı zımparalıyoruz/eğeliyoruz yani:
Fakat önemli bir nokta: Amacımız az önce çizdiğimiz çizgiye tam inmek değil! O çizgi bizim azami tel yuvası derinliğimizi gösteriyor aslında. Yani, o çizginin yaklaşık 1.5 milim üstünde bırakıyoruz. Gitarınızın spesifik ihtiyacına göre (misal teller eşikten burgulara doğru kenara çok açılı gidiyordur, dolayısıyla yuvadan fırlama çok oluyordur, o zaman çizginin üstünde daha fazla malzeme brakıyoruz ki tel yuvaları yeterince derin olabilisin).
Bunu yaptıktan sonra sıra tel aralığı blirlemeye geliyor. Bunun üç yöntemi var:
1. Elinizde eski eğişiğiniz varsa ve tel aralığında bir problem yoksa, o eşiği yenisi ile şu şekilde mengeneye yerleştiriyoruz ve eski eşiğin tel yuvalarını yenisinde yuva açmak için kılavız olarak kullanıyoruz:
2. Elinizde eski eşik yoksa/sıfırdan yapıyorsanız: Şu sitedeki hesaplayıcı yardımıyla hesap yapıp avuçlarınızı yaradana açarak yürüyorsunuz.
3. Arama motorunuza "string spacing ruler" yazıp, eğer birden fazla eşik yapacaksanız bence elzem bir alet alıyorsunuz (maalesef pahalı bir şey, kargo dahil 30-40 dolardan aşağı ben bulamadım).
Elinizdeki tel yuvası eğelerini (bunun da ucuzunu bulan haber etsin) kullanarak yukarıdaki yöntemlerden hangisini kullandıysanız ona göre tel yuvalarını açıyorsunuz. Bu aşamada tam kurşun kalem çizgisine inmenizi yine tavsiye etmem. Bir iki mikron da olsa hata payı mutlaka bırakın.
Tel yuvalarını açarken yine köprü yönünden burgu yönüne HAFİF açılı açıyorsunuz. Burada bir not düşeyim. Genelde internetlerde kullanacağınız tel ile aynı genişlikte eğe kullanmanız tavsiye olunur. Ben bunu hiç anlamamışımdır. Bence, benim tecrübeme göre, doğru oan telden bir miktar geniş bir eğe kullanmak. Yani bir örnek: .010 tel için ben .011 eğe kullanırım. Tel ince olduğu için bu aslında epey bir tolerans payı bırakmak oluyor (%10), kalın tellerde ise misal .046 tel için rahatça .050 eğe kullanabilirsiniz. Burda biraz tecrübe devreye giriyor. Unutmayın amaç ne teli yuvaya sıkıştırmak ne de laçka yuvada bırakmak...
Buraya kadar geldiyseniz aslında yeni eşiğiniz fonksiyonel olarak hazır. Elbette fonksiyonel olarak hazır olması ayrı, detaya özen ayrı. Peki ben bu noktadan sonra ne yapıyorum?
Önce eşiği yuvasına yerleştirip yapıştırmadan, eski bir set tel ile yükseklikte bir sorun var mı bakıyorum. Bu aşamada eğer ki gaza gelip yuvaları gereğinden fazla oymadıysanız (kurşun kalem çizgisine kadar/altına inmediyseniz) karşılaşacağınız temel mesele tellerin bir miktar yüksek olması. Bunu nasıl anlarsınız? Tellere 3. perdede tek tek basarak kontrol edin. Her telin birinci perdede yüksekliği (3. perdeye basıyorken) birinci perdenin altından en fazla bir A4 kağıt geçecek şekilde olmalı. Bunu biraz deneme yanılma ile hallettikten sonra ben eşiğin üst köşelerini yuvarlıyorum. Sonra da ruh hastası olduğum için 12000 kuma kadar micro mesh ile parlatıp bir de üstüne Dremel ucuna takılı pamuk uca ince pasta cila sürerek parlatıyorum.
Sıra eşiği yuvasına yerleştirmeye geldi. Eğer daha önceden yuvada bir eşik varsa ondan kalan yapışkan vb. gibi şeyleri ince bir keski ya da eğe ile temizleyip mümkün mertebe pürüzsüz bir yuva hazırlıyoruz. Sonra yuvanın iki ucuna (çok da uca değil, yapışkan taşıp aksın istemeyiz) bir kürdan ucu kadar japon ya da titebond vs. koyup eşiğimizi yerine yerleştirip bir iki dakika bastırarak bekliyoruz (titebond ile biraz daha uzun beklemek gerekebilir).
Bitti mi? Bitmedi. Ben son olarak bir miktar diş ipi alıp tel yuvalarından birkaç defa geçiyorum.
Geriye taze bir set tel takıp gitarımızı çalmak kalıyor.
Başta da dediğim gibi bu işte ne kadar detaya dikkat ederseniz o kadar maliyet artıyor. İkinci olarak maalesef en azından benim alternatifini bulamadığım tel yuva eğesi gibi masraflar var. Dolayısıyla gitar teknisyenine gitmek bu işe hayatında belki bir iki defa ihtiyaç duyacaklar için daha mantıklı.
