benim anlamadığım şey şu mesela ben do majör tonunda bir şarkıya solo atmak istiyorum. hicazdan solo atmak istiyorum diyelim.burda do hicaz mi kullanıcam yoksa mi hicaz mı? mi hicaz kullanacaksam notaları do majörden farklı olmadığı için nasıl farklı bir tını verebilir .Ya da bazı şarkılarda o şarkının tonunda olmayan bir solo oluyor bunun mantığı nedir?
Çok fazla şeyi yanlış bildiğiniz/yanlış ifade ettiğiniz için sorunuza yanıt vermek çok zor. Çünkü yanlış soruya doğru yanıt verilmez.
Aşağıdaki kavramları doğru anlamanız gerekiyor ki, bu işi konuşurken ne yaptığınızı fark edin:
Öncelikle, Batı müziği mantığı içerisinde ve Batı müziği altyapısı üzerinde bir şey çalmaktan bahsediyorsak, Batı müziği terminolojisi ile konuşmak gerekir. Ama sizi zaten ikisini içi içe sokarak başlamışsınız.
Mi hicazın notalarının Do majör ile aynı olduğunu hiç sanmıyorum; yanlışınız olmalı. Türk Müziği altyapım yok, ama herhalde en azından Sol sesi diyez alıyor olsa gerek.
Mi İspanyol Frigya dizisi (armonik minörün beşinci modu) galiba yakın tınlıyor hicaza.
Ama bundan çok daha büyük bir yanlışınız var, o da ton, dizi ve makam ifadelerini aynı anlamda kullanmak.
Ton, ya da tonalite, bir HİYERARŞİDİR. Karar sesine göre diğer notaların anlam kazanması anlamına gelir. Tonalitenin amacı, tonalitenin oluşacak şekilde akorların seyretmesidir. Bu sırada hareket, gerilim ve ÇÖZÜLME oluşur. Tonalite böyle kurulur.
Dizi, tonaliteyi oluşturmakta kullanılır, ama tonalite diziden ibaret değildir. Yani C majör tonu , C majörün seslerinden İBARET DEĞİLDİR. En yanlış anlaşılan şey budur. Diğer 5 ses de (örneğin C diyez veya Si bemol) C majör içerisinde belli kurallarla uygun şekilde kullanılabilir: Bunlar tansiyon üretir ve ÇÖZÜLÜRLER. Tonalite bunu "emreder".
Dolayısıyla, ton = Dizinin kendi sesleri + bu seslerle ilişkisi kapsamında diğer notaları içerir. Yani diyatonik + kromatik armoniyi içerir.
Sizin kafanızı karıştıran şey biraz da bu: C majör TONU içerisinde, sizin E hicaz dediğiniz şeyi KULAĞA KABUL ETTİRMEK mümkün olabilir. Sonuçta bir nota fark var, bunu uygun şekilde kullanırsanız, sırıtmaz. Aşağıda biraz daha açacağım bunu.
Makam (veya mod) temelli müzikler, o makamın duygusunu/atmosferini üretmeyi amaçlar.
Batı müziğinde mod denilen makamsal yapılar, yine Batı müziğinin kabul ettiği doğrular üzerinden şekillenir. Amaç ille de tansiyon ve çözülüş yaratmak DEĞİLDİR, ama sonuçta yine çok sesli yapılar söz konusudur.
Bizdeki makamlar ise tümüyle Türk müziğinin kabulleri içerisinde "seyir" üzerine kuruludur. Bu iki farklı dünyayı biz kulağımızdaki birleştirsek de, teorisi o kadar kolay birleşmez.
Şimdi gelelim ikinci soruya. İlk sorunuzu da bu şekilde belki daha detaylı yanıtlayabilirim
"O şarkının tonunda olmayan bir solo" diye bir şey yok; duyduğunuz şeyi yine eksik teorik bilginiz nedeniyle yanlış ifade etmişsiniz.
İki olası şeyi kast ettiğinizi tahmin ediyorum:
1)Kasıtlı olarak tonun dışına çıkılan ve tekrar dönülen durum: "Outside" veya ton dışı çalmak denilen şeydir. Genellikle caz kapsamında duyarsınız, ama artık başka şeylerin içerisinde de bu etki var. (blues, rock, metal ve özellikle de fusion..) Klasik cazda bunu yapmak için kullanılan kurallar klasik müzik temelinden gelir, ama modern yaklaşımlarda çok daha keskin şeyler de duyarsınız. Örneğin, C majör tonalitesini veren bir altyapı üzerinde C diyez majör tınısını duyurup tekrar C majöre geri dönmek gibi.
2)Modalite veya akor yedeklemeleri üzerinden yaklaşımlar: Örnek: E majör akoru, hem A minör tonuna, hem de A majör tonuna ait olarak düşünülebilir.
Bu durumda, özellikle de bu akorun üzerinde bir miktar kalındığı zaman, üzerine önce A majör dizisinin sesleri, ardından A minör (ister A doğal minör, ister A armonik minör) dizisinin sesleri çalınabilir.
Veya: E majör (aslında E7) akoru A minöre veya A majöre çözülürken, E7 akoru üzerinde çok daha fazla tansiyon üretmek için onun YEDEĞİ bir akor kullanılabilir. Mesela, eksik beşli yedeği olan Bb7 akoru gibi.
Bu noktada bir sürü ihtimal var, detayıma girmem mümkün değil. Ama bunu bir başlangıç olarak kabul edin. Teorik bilginiz arttıkça bazı şeyleri kendiniz daha iyi keşfedersiniz.