Fret Aşınması Ve Tel Seçimi

Konuyu forumda arattım fakat bulamadım, bir kaç bilgi yazmaya karar verdim.
Öncelikle belirtmeliyim ki ton üzerine bir yazı değil bu, herkesin zevki rengi farklıdır 🙂
Bilindiği üzere piyasada onlarca tel mevcut, yabancı çoğu markaya internet aracılığıyla ulaşmak eskiye göre daha kolay. Biz gitaristleri ilgilendiren en büyük konu ise fret aşınması. Peki tel seçimini değiştirerek fret ömrünü uzatmak mümkün mü?
Fretlerin malzemeleri genellikle nikel'dir. Bazı firmalar paslanmaz çelik fretler kullanır (konu dışı). Tel üreticileri bend yapmayı, kaymayı kolaylaştırmak için telleri nikel bazlı yani "nickel based" ya da nikel kaplama "nickel coated" üretirler.
Metallerin mekanik özellikleri arasında sertlik yani "hardness" dediğimiz bir özellik mevcut. Sertlik, tellere belirli bir kuvvet altında çeşitli "indenter" (çentik açıcı) ile yapılan testle bulunur. (eğer tel malzemesi fretten yumuşak olursa tel kopar, tel fretten sert olursa bend zorlaşır, fret aşınır)
Eğer teller paslanırsa, kararırsa, sertliği artarsa, indenter'ımız tel olur ve fretleri aşındırmaya başlar.
Peki bunu hangi tellerle minimum'a indiririz?
Ernie ball dealer'ı değilim,fakat içindeki nikel miktarının Daddario tellerine göre fazla olduğunu yaptığım gözlemler sonucu söyleyebilirim, ernie ball 2 haftada kararmaya başlarken daddario için 1 haftada gerçekleşiyor. Ayrıca cobalt bazlı tellerin, hardness'ları nickel ile aynı, denemekte fayda var.
Blue steel (dean markley) nitrür kaplama işlemini en iyi gerçekleştiren markalardan biri -sitesinde yazana göre, nitrürleme işlemi optimum koşullarda yapılıyor- henüz denemedim, deneyen ve kıyaslama imkanı olan yazabilirse iyi olur.
Gelelim elixirlere, bunu da deneme fırsatım olmadı, fakat duydugum ve araştırdığım kadarıyla ömrü baya uzun hatta en uzunu belkide (bendlere dayanım, kopmama hem sound'ı koruma, paslanma direnci). Bunun tek bir nedeni olabilir, içinde alaşım elementi vardır. Bu da paslanma direncini artıran en önemli malzeme olan krom ile sağlanabilir. (tencerelerin arkasına bakabilirsiniz, 18/10 yazar. %18 Krom, %10 nikel demek bu, cidden paslanmazlar 🙂) Krom nikel'e göre çok serttir ve aşındıracağı aşikar, nitrür kaplaması kayboldukça sertliği artacaktır.
Yorumlar: Tellerinizi sertleştikçe değiştirmezseniz, fret ömrünü azaltırsınız, masraflıdır ama fret değişimi de ucuz değil. Sertleştiğini anlamak için köprünün havalanmasından, bendlerin zorlaşmasından anlayabilirsiniz. En kesin çözüm kararıp üstü ince bir kaplama oluşunca değiştirmekte fayda var.
Dip not: Material Science dersi almış, vermiş makina mühendisliği öğrencisiyim. Yaptığım gözlemleri paylaşmak istedim. Yanlış oldugunu düşündüğünüz kısım varsa paylaşabilirsiniz, düzeltilir 🙂🙂
Umarım işinize yarar, bilgilendirme amaçlı gözlemlerinizi paylaşırsanız sevinirim
İyi günler 🙂

Terleme ve havadaki nem nedeniyle uzun yıllar boyunca elixir kullandım. Dadario eskiden rezildi, takıp koyuyoduk kenara durduğu yerde paslanıyordu, şimdi çok başarılı. yeni serileri çıkacak onları bekliyorum açıkçası. Hani gidip 45 tl paslanmaz tel alana kadar gidip 3 paket dadario alın her ay tel değiştirin kaymak gibi çalın.

Başka bir başlık altında Rotosound pure nikel deneyecek olan bir kaç kişi görmüştüm sanki, arkadaşlar o tele lanet olsun! 🙂 2 gün dayanamadım söktüm.
Elixir başlı başına fret katili. Kanıt isteyen varsa foto eklerim.

Elixir'den uzak dur fretlerini seviyorsan. Bende çok aradım hatta burda tartıştık yakın zamanda bir sürü tel denedim. Ernieball Slinky en iyisi net. Çabuk giden bir tel ama ucuzda bir tel. Onun dışında her açıdan diğer tellerden daha iyi.

Dip not: Martin in elektro gitar tellerini öneririm. Pek fazla bulunmaz ama bulursanız ve denerseniz farkı çok net hissedersiniz..

KoNt87 demiş ki:

Eğer teller paslanırsa, kararırsa, sertliği artarsa, indenter'ımız tel olur ve fretleri aşındırmaya başlar.
Peki bunu hangi tellerle minimum'a indiririz?

Hepsini görmek için tıklayın...

Hem doğru hem yanlış, paslanan tel de hidrat tabakası oluşur, bu yapı aslen kırılgan dayanıksız bir yapıdır, oksit formu da oluşabilir fakat genellikle kopmaların sebebi tellerin oyuklanmasıdır, yani oyuklanma korozyonu oluştuğu için tel kopar. İşin gerçeği ince tellerdeki alaşım elementlerini tam bilemiyoruz, firmalar açıklamıyor, yani bunu düşünmek lazım. İşin içinde korozon, mekanik ve mikroyapı hep birlikte etkili. Örneğin başka bir bakış açısı ekleyeyim burada soğuk deformasyon etkisi de mevcut, bir teli parmağınız tutup, pena vuruşu sonucu salınım ile deforme ettiğiniz için orada aslında bir sertleşme oluyor, bu da fretleri eritme de etkili. Yani tel kullanıldıkça zamanla sertliği birkaç birim artıyor.

KoNt87 demiş ki:

Ernie ball dealer'ı değilim,fakat içindeki nikel miktarının Daddario tellerine göre fazla olduğunu yaptığım gözlemler sonucu söyleyebilirim, ernie ball 2 haftada kararmaya başlarken daddario için 1 haftada gerçekleşiyor. Ayrıca cobalt bazlı tellerin, hardness'ları nickel ile aynı, denemekte fayda var.

Hepsini görmek için tıklayın...

Burada birçok kişi birşeyi gözden kaçırıyor, genelde aşınan fretler ince tellerdedir ve ince tellerin çoğunluğu çekilmiş ve sertleştirilmiş paslanmaz çelikten oluşur(üstlerinde nikel kaplama yoktur), her durumda fretten serttir ve her durumda freti aşındırır, hangi tel markasını kullandığınızın bir önemi yok, her durumda E-B-G telleri fretleri zamanla eritir.

KoNt87 demiş ki:

Gelelim elixirlere, bunu da deneme fırsatım olmadı, fakat duydugum ve araştırdığım kadarıyla ömrü baya uzun hatta en uzunu belkide (bendlere dayanım, kopmama hem sound'ı koruma, paslanma direnci). Bunun tek bir nedeni olabilir, içinde alaşım elementi vardır. Bu da paslanma direncini artıran en önemli malzeme olan krom ile sağlanabilir. (tencerelerin arkasına bakabilirsiniz, 18/10 yazar. %18 Krom, %10 nikel demek bu, cidden paslanmazlar 🙂) Krom nikel'e göre çok serttir ve aşındıracağı aşikar, nitrür kaplaması kayboldukça sertliği artacaktır.

Hepsini görmek için tıklayın...

Aynen dediğiniz gibi ama Cr'un katılmasının birçok amacı var ama korozyon direnci ince bir CrO2 tabakası oluşturduğu için başta geliyor ve bu CrO2 oluşması tele parlaklık verir, uzun süre de teli korur fakat oksit tabakası olduğu için aslında oldukça sert bir yapıdır. Bir metalin stabil oksiti her zaman yüksek sertliğe, düşük sünekliğe sahiptir ve fretleri aşındırır. Fakat nitrür tabakası yorumu tamamen yanlış, çünkü nitrürün amacı dış tabakanın çok sert olması ve aşınmaya karşı direnç göstermesidir. Blue-steel'e bildiğim kadarıyla sıfır-altı işlem uygulanıp martenzitik yapı da oluşturuluyor ve sonrasında ısıl işlemden geçiyor. Her 2 durumda da fretleri normalden 10 kat fazla aşındırıcağını söyleyebilirim, kimseye blue-steel önermiyorum.

KoNt87 demiş ki:

Yorumlar: Tellerinizi sertleştikçe değiştirmezseniz, fret ömrünü azaltırsınız, masraflıdır ama fret değişimi de ucuz değil. Sertleştiğini anlamak için köprünün havalanmasından, bendlerin zorlaşmasından anlayabilirsiniz. En kesin çözüm kararıp üstü ince bir kaplama oluşunca değiştirmekte fayda var.

Hepsini görmek için tıklayın...

Buna ben de katılıyorum. Açıkçası hiç erime olmasın isteniyorsa, en güzel çözüm pure-nickel diye geçen telleri kullanmak. Bu durumda teller neredeyse hiç erimeyecektir fakat ince tellerden nikelden üretmek bildiğim kadarıyla çok mümkün değil, yani eğme dayanımları az olacaktır ve köprü civarında deforme oldukları için hemen kopacaklardır. Özel bir çelik alaşımının geliştirilmesi veya fretlerin de paslanmak-çelikten olması en sağlam çözüm.

Aslında telde soğuk deformasyon meydana gelirse (bendlerden dolayı oluşan strain hardening mevzusu, hiç bu şekilde düşünmemiştim, teşekkür ederim 🙂) freti aşındıracağı aşikar. Nitrür kaplamasından kastım, bilindiği üzere çelik nikelden daha sert, bu yüzden kaplanıyor gibisinden bir yorum getirdim, pas oluşumunu da engeller bir miktar böylece,bilgi yanlış da olsa telleri uzun süre kullanmamak lazım sonuç olarak
Yorumunuzu okuduğumda malesef çok geçti, bir paket blue steel aldım bile :banghead: adamlar iyi birşey gibi anlatmış, martenzitikse fretboard'u bile dümdüz edebilir heheh

@lickitup
Rotosound telleri hakkında biraz bilgi verebilir misiniz? Yabancı forumlarda adı çok geçiyor.

Birşey değil, estağfurullah. 🙂 Nitrür her durumda çelikten de korozyona uğraşmış yapıdan da daha serttir. Genelde dışı çok sert içi tok yapıların yüzeyinde kullanılıyor. Yani gelen çok sert bir darbede yüzey kırılmıyor, iç kısımda şok dalgasını absorbe ediyor, çünkü iç kısım tok. Yani darbe direnci yüksek bir yapı elde ediliyor.
Mantık, aynı semente edilmiş çelik gibi aslında ama daha ince bir yapı oluşturulabiliyor. Bu arada nitrür yapısı için genelde Al gibi bir alaşım elementinin de yapıya ilave edilmesi gerek aksi takdirde nitrürleme olmaz, yapısı gereği de masraflı bir işlemdir. Bence gitar teli için inanılmaz derece yanlış bir seçim, hatta hiçbir yüzey sertleştirme işleminin gitar teline uygulanmaması gerek, uygulanması demek fretleri 1 ayda yemesi bitirmesi anlamına gelir.

Rotosound'u ben de kullandım, tam anlamıyla yağ gibiydi, uzun sürede kendisini korudu, özellikle bend yapmayla arası iyi olanlara şiddetle öneriyorum.