CNNTÜRK'ün Pardus'un, Proje Yöneticisi Erkan TEKMAN ile yapığı söyleşiyi aktarmak istiyorum.
Pardus geliştiricisiyle Pardus üzerine
TÜBİTAK tarafından geliştirilen açık kaynak kodlu işletim sistemi Pardus'u, Proje Yöneticisi Erkan Tekman'a sorduk.
Açık kaynak kodlu işletim sistemi Pardus'un 1.0 sürümü, TÜBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü (UEKAE) bünyesinde yürütülen Uludağ Projesi kapsamında geliştirildi.
26 aralıktan itibaren Uludağ Projesi'nin (
http://www.uludag.org.tr/ ) internet sayfalarından indirilen Pardus 1.0, iki ayrı şekilde, eski işletim sistemini tamamen kaldırarak veya önceki sistemdeki bilgilere ulaşım sağlanarak kurulabiliyor.
TÜBİTAK UEKAE'de Pardus Proje Yöneticisi olsa da kendini bir Pardus geliştiricisi olarak tanımlayan Erkan Tekman cnnturk.com'un sorularını yanıtladı.
Pardus'u herkes kullanabilir mi, yoksa Linux gibi üst seviyede kullanıcılara yönelik bir ürün mü?
Pardus, kurulum ve kullanım kolaylığı açısından benzerlerinin çok önünde bir işletim sistemidir. Pardus'u kullanırken insanların bilgisayarın inceliklerini bilmelerine gerek olmadığını düşünüyoruz. Aynı şekilde, İngilizce bilinmesinin de gerekmediği kanısındayız. Bunu sağlamak için Pardus'un diline çok dikkat ettik. Türkçeyi en iyi destekleyen işletim sistemini yaratmayı amaçladık. Türkçe yazım ve sözlük denetimi için geliştirilmiş bir uygulamayı Pardus'a tam olarak entegre ettik. Pardus geliştirme ekibi olarak nihai amacımız, iş yapmak, uzaktaki birine haber göndermek, bir mektup yazmak, bir hesap yapmak, internette gezinmek gibi, isteyen kişilere bunu sağlayacak, kullanımı en kolay işletim sistemini geliştirmekti. Kullanıcı fare kullanmayı, tıklamayı bilsin, ekranı okusun, pencere açıp kapatsın, klavyeyi kullansın; bunlar Pardus için yeterli. Çünkü, bilgisayarın da günlük hayatımıza girmiş diğer cihazlar kadar kolay kullanılabilmesi gerek diye düşünüyoruz.
Pardus'un Linux'la ilgisi nedir? Linux üzerinden geliştirilen bir sistem mi, yoksa Linux'un açık kaynaklarını mı kullanıyor?
Pardus, Linux çekirdeği kullanılarak geliştirilen bir işletim sistemi. Temelinde Linux var.
Pardus, ön tanımlı işletim sistemi olarak kurulabiliyor mu?
Pardus, 1.0 dağıtımından itibaren bilgisayara kurulabiliyor. Daha önce, Çalışan CD adıyla bir dağıtım hazırlamıştık. Pardus, sabit diske kurulmadan, direkt CD üzerinden çalışıyordu. Şubat 2005'te bu sürümü dağıtıyorduk. 26 aralıktan itibaren dağıtmakta olduğumuz Pardus 1.0 sürümü ile işletim sistemini bilgisayarınıza kurabiliyorsunuz.
Pardus'u CD üzerinden çalıştırırken ön tanımlı işletim sistemindeki bilgilere ulaşmak da mümkün mü?
Mümkün. Pardus'u iki şekilde yükleyebiliyorsunuz. İlkinde, sabit diskinizdeki eski işletim sistemini kaldırıyor ve bilgisayarınızı tamamen Pardus'a tahsis ediyorsunuz. Dilerseniz, eski sisteminizin yanı sıra Pardus'u da kurabiliyorsunuz. İkinci seçeneği seçerseniz, önceki işletim sistemindeki bilgilere de ulaşabiliyorsunuz. Ofis belgeleri, e-postalarınız Pardus ile sorunsuz görüntülenebiliyor.
Pardus sadece masaüstü ihtiyaçlarını karşılamak için mi üretildi, bunun dışında amaçları da var mı?
Pardus, bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü ihtiyaçlarını karşılamak üzere geliştirildi. Ancak Pardus'un doğuşunun arkasında ulusal bir işletim sistemine duyulan ihtiyacın saptanması yer alıyor. 2003'te, Türkiye'nin kendine ait bir ulusal işletim sistemine sahip olması gerektiği, yapılan çeşitli araştırma ve analizler sonucunda ortaya çıktı. Bunun da temel nedeni güvenlik. Pardus, açık kaynak kodlu bir sistem. Oysa yaygın olarak kullanılan işletim sistemlerinin hepsi –Linux türevlerini hariç tutuyorum- kapalı kodlu. İçinde ne olduğunu göremiyorsunuz. Sakıncalı bir kod gizlenmiş mi, güvenlik açığı yaratabilecek bir kod yerleştirilmiş mi, görmenize olanak yok. Pardus, bu açıdan önemli bir avantaj sunuyor. Pardus gibi açık kaynak kodlu yazılımlar, geliştirilme sürecinden kullanılma aşamasına kadar binlerce göz tarafından denetleniyor. Kötü niyetli bir programcı ya da kuruluş tarafından yerleştirilebilecek bir kod parçasının böyle bir ortamda gizlenmesi mümkün değil. Ayrıca, kaynağın açık olması nedeniyle olası güvenlik açıkları hızla yamanabiliyor. Yazılımın büyük bir programcı kitlesi tarafından denetlenmesi ve incelenmesi, o yazılıma kararlılık anlamında da büyük katkı sağlıyor. Kaynak kodunun isteğe ve gereksinime göre özgürce değiştirilip yeni amaçlara hizmet edecek şekilde uyarlanması da yazılıma benzersiz bir esneklik kazandırıyor. Küresel Linux camiası tarafından bir nevi imece usulü ile üretilen işletim sistemi, gerek lisanslama yöntemi ve gerekse bakım ve yönetim kolaylığı ile toplam bilgisayar edinme ve sahip olma maliyetinde önemli tasarruf sağlıyor.
Proje şu anda ne aşamada, sona ulaşıldı mı, yoksa son aşama için daha beklememiz gerekecek mi?
Pardus'un ilk kararlı sürümünü 26 aralıkta Ulusal Dağıtım (Uludağ) sayfasından sunmaya başladık. Ancak, Pardus'un geliştirilmesine elbette bundan sonra da devam edeceğiz.
Açık kaynaklı olarak sürekli geliştirilebilecek bir program mı?
Açık kaynağın doğası gereği, geliştirme işi de sürekli oluyor. Pardus'un geliştirilmesini TÜBİTAK UEKAE üstlenmiş olmakla birlikte, ilk günden bu yana süreç, kullanıcılara ve katkıcılara da açılmış durumda. Herhangi bir noktada herhangi bir geliştirici, Pardus'un üzerine bir şeyler ekleyebilir. Bu ekleme sadece kendi kişisel ihtiyacından da kaynaklanabilir, herkesi ilgilendiren bir konuda yapılacak bir geliştirmeyi de içerebilir. Kısacası, geliştirmenin sonu yok.
'Geliştirilmeye açık' ne anlama geliyor? Diğer kullanıcılar geliştirme yaptıklarında uludag.org.tr'den indirilen dosyaya bu değişiklikler giriyor mu? Yoksa sadece TÜBİTAK'ın onayından geçen eklemeler mi yapılıyor?
Şu anda bu yolla geliştirme ve ekleme yapıp bize katkı veren kullanıcılarımız var zaten. Tüm açık kaynak camiasında olduğu gibi bu süreç bir tanıma ve güvenme ilişkisi üzerine kuruluyor. Kimi gönüllü katkıcılarımız, bizim onayımız olmadan koda müdahale edebiliyor. Tabii en önemli etkenlerden biri, yapılan katkıların da tümüyle açık olması. Kod üzerinde değişiklik ve ekleme yaparken, başta geliştiricilerimiz olmak üzere, bir nevi 'görücü'ye çıkılıyor. Kaliteli kodlar takdir edilirken, eksik ve yanlış kodlar da tespit ediliyor.
TÜBİTAK'ın Pardus'un geliştirilmesine etkisi nedir? TÜBİTAK bu projeyi sona erdirdiğinde ya da bıraktığında diğer kullanıcıların durumu ne olacak?
Pardus, TÜBİTAK UEKAE çatısı altında yürütülen Ulusal Dağıtım Projesi ile geliştiriliyor. TÜBİTAK işin sahibi. Doğası gereği bu projenin sona ermesi ya da TÜBİTAK'ın bu projeye desteğini çekmesi söz konusu olamaz. İşletim sistemi geliştirme, sürekli devam edecek bir projedir.
Pardus'u açık kaynak olarak geliştiren kullanıcılar kendi geliştirdikleri programı kopyalayıp çoğaltabilir veya satabilir mi?
Kullanıcılar Pardus'un temel kural sistemi olan Genel Kamu Lisansı (GPL-General Public License) metnine uymak şartı ile Pardus'u istedikleri gibi kullanabilirler. Buna, üzerine uygulama geliştirip yeniden dağıtma ya da satma da dahil. GPL'in temeli, özgür bir yazılımın zamanla özgür olmaktan çıkmasını engellemeye dayanıyor. Bu nedenle eğer geliştirdiğiniz uygulamada bir özgür yazılım kullanıyorsanız sizin de GPL özgür yazılım lisansı ile dağıtmanız gerekiyor. Başka bir kısıtlama yok.
Uludağ sayfalarından indirilen dosya içinde neler bulunuyor? Sistem, Windows kullanıcılarının alıştığı gereksinimleri karşılıyor mu?
İndirilen dosyanın boyutu, olağan bir işletim sisteminin boyutundan ciddi oranda daha büyük. Çünkü içinde sadece işletim sistemi değil, bir bilgisayar kullanıcısının ihtiyaç duyacağı bütün programlar var. Bunlar arasında Firefox internet tarayıcısı, OpenOffice.org ofis paketi en bilinenleri. Bununla birlikte Pardus 1.0 CD'sinde internet araçlarından oyunlara, çokluortam oynatıcılarından kişisel bilgi yöneticilerine kadar bir masaüstü kullanıcısının tüm ihtiyaçlarına cevap verebilecek onlarca özgür uygulama yüklü olarak geliyor.
İşletim sisteminin dili Türkçe. Peki diğer dillerde de çıkacak mı, daha doğrusu dünyaya da açılacak mı?
Linux'un küresel desteğinin katkısı ile 20'nin üzerinde dil destekleniyor zaten. Bunlar, kolayca kurulacak eklentiler halinde orijinal sisteme eklenebiliyor. Pardus'u dünyaya açmayı, global bir işletim sistemi olmasını aslında ilk baştan beri hedefliyoruz. Umarız bunu başarırız ve Türkiye'nin ilk önemli teknoloji ürünü ihracatını Pardus'la gerçekleştiririz.
Sistem, Windows'da ya da diğer sistemlerde yaşanan Türkçe sorunlarına çözüm getirebiliyor mu?
Türkçe uyumluluğu, temel amaçlarımızdan biri. Ulusal İşletim Sistemi adı altında yayınlanacak Pardus'un Türkçe problemlerini gidermeye çalıştık. Bunu yalnızca arayüzlerin çevirisi olarak algılamayın. Türkçe karakter seti, alfabesi ile ilgili problemler vardı. O problemleri çözdük. Bu çözümleri Pardus'a özel kılmayıp Linux camiası ile paylaştık. Bizim bu sürümümüzde giderilen problemler diğer Linux dağıtımlarının da bir sonraki sürümlerinde çözülecek. Dünya üzerindeki tüm Linux kullanıcıları yararlanacak bizim getirdiğimiz çözümden. Biz dağıtımımıza Türkçe problemi olan yazılımları almıyoruz. Önce bu problemlerini çözüyoruz, sonra depoya dahil ediyoruz.
Son olarak, Pardus sadece PC'ler için mi hazırlandı? Sadece PC'ler içinse, Macintosh kullanıcıları için bir hazırlığınız var mı?
Şu anda yalnızca PC'leri, yani Pentium ve AMD temelli bilgisayarları destekliyoruz. Zaman içinde diğer platformlara da uygulayacağız. En kuvvetli adaylar arasında 64 bit x86 işlemciler ve PowerPC (Macintosh) var. Gelen talepler ve proje önerileri ışığında zamanlamayı belirleyeceğiz.
