Belki de besteleriniz çok beğenilir ama "Keşke şu tonlar bu kadar rahatsız edici olmasaydı..." ile başlayan cümleler de kurulabilir. Mesela ben Megadeth - Killing Is My Bussiness... albümündeki şarkıları çok beğenirim ama albümü ayda bir kez ancak dinlerim. Rahatsız ediyor çünkü 😀
Potansiyometreler Hakkında
- Konuyu açan 01
- Başlangıç tarihi
Konu kopmakta ama söylemeden edemedim açıkçası. Bizde zaten bestemize dünyanın en alakasız ve rahatsız edici tonunu kullanmıyoruz. Sadece kişisel olarak bazı değişiklikler olsada yaptığımız işin genel karakterini yansıtacak nitelikte tonlar yazmaya çalışıyoruz. Kimse oturupta arpej li ve yumuşak duyumlu (bu ne demekse artık 😀) bir parçanın solo kısmına death metal tonu kullanmaz ( yada kullanmamalı 😀 ) ben kullanmam en azından.
şimdi ben karıştırmaya başladım.volumde 250k dan 1000k ya doğru seste nasıl bir değişim oluyodu?Aynı değişim ton düğmesi için de geçerli mi?
Eğer geçerliyse, ton için 1000k daha mantıklı değilmidir?
Eğer geçerliyse, ton için 1000k daha mantıklı değilmidir?
Potanslar her turlu dereceli akim kontrolu saglanacak durumlarda kullanilan aletlerdir. Bunlar muzik amfilerinin ses kontrolunden tutun, evinizde dereceli sekilde yanan lambalari kontrol eden mekanizmalara kadar her tarafta bulunur.
Ama tabi bizim konumuz ses ile alakali olanlari. Enstruman amfileri icin de cok onemli parcalardir ama amfiler icin olanlarindan burada bahsetmeyecegim zira onlar apayri baska bir dunya.
Gitarlarda volume ve ton kontrolu icin (aslinda amfilerde de ayni bu nokta) genelde 2 cins potans kullanilir. A veya B. A logaritmik taper sunan potanslardir, ve de B linear. A'lara verilen diger bir isim de audio'dur kendi ozelliklerinden dolayi. Zira audio potanslar insan kulaginin duymasi goz onunde bulundurarak yapilmis ve ona gore bir "taper" (yani dusus) saglayan potanslardir. Bu cins potanslari kistiginizda ki dususun derecesi duydugunuz ses dususu ile ayni olacaktir. Linear'larin ise adi ustunde verdikleri dusus linear olacaktir ki bu insan kulaginin duydugu bir dusus degildir.
Fark ne derseniz, fark su: Audio (yani A cinsi) potlarda 10'dan 8'e olan dusus linear potlarda ancak 10'dan 3 hatta belki 2.5'e duserek saglanacaktir. Ama audiolarin bir dezavantaji kullanilir alanin ancak 10-5 gibi olmasidir. Ama nerdeyse 7-5 audiolardaki linearlarda 2.5-1 falan gibi denk gelir ki o aralardaki ayarlama cidden beladir.
Ben lambali amfileri sesleri acikken sadece onlardan power tube drive almayi sevdigimden, ve de sesi indirdigimde acik bir ton (overdriveli olmayan) elde etmeye hasta oldugumdan audiolarin cok daha yararli oldugunu dusunmekteyim. Linearlar bana hic rahat gelmiyor. Gitarci dunyasinda cok buyuk bir cogunluk benim gibi dusunur, ama nedense gibson firmasi (fender degil fender audio kullanir) illa takmis gibi hala butun gitarlarina linear takar. Dolayisi ile bir gibson'i ilk aldigimda yaptigim birinci yada ikinci hareket potanslarini degistirmek olur.
Ton potanslarinda linear mi audio mu kullanmak zevk baglidir, ben sahsen orada da audio sevmekteyim. Ama gitarci dunyasinda tonda audio severler volumede audio severler kadar ezici bir cogunluk degil. Hatta cogunluk mu onu bile bilmiyorum.
Size genel bir fikir vermek namina elinizdeki muzik amfilerini (gitar degil) ornek vereyim. Volume dugmelerinn altinda audio potanslar olur. Bu standardidir bu isin. Hani olmayani gorurseniz istisnalar kaideyi bozmaz diyecegim. Ama tiz bass ayarlarini saglayan potanslar ise genelde (burada cok bir standard yok yine) linear olurlar.
Bir ara daha sonra size resistans degerlerinden de bahsederim. Simdilik bu girizgah olsun.
B
PS. Bu arada arkadaslar bu cins dizinlerde bir seyi hatirlatmak isteyecegim ama bana megolaman falan demeyin. Zira yaptigim is geregi kaynak gostermek cok dogal ve olmasi gereken bir davranis.
Ben bu bilgileri zamanla bir cok kaynaktan bir seyler okuyarak ogrendim. Bu olayda bana ozellikle emegi gecen John Spina adli arkadasim (ki bu adam Keeley'e isinin ilk yillarinda pedal modifikasyonu hakkinda yardimci olmus ve yol gostermis bir kisi), ve de Kent Stimmer isimli baska bir adama tesekkur edip onlara gereken referansi vermem lazim.
Ayni sekilde burada yazan ve bana ait olan bilgileri sizlerle paylasirken, sizin de gelecekte bu konuda baskalarini bilgilendirirken bu sekilde bir alinti (iktibas) yapmanizi rica edecegim.
Saygilar, sevgiler
Ama tabi bizim konumuz ses ile alakali olanlari. Enstruman amfileri icin de cok onemli parcalardir ama amfiler icin olanlarindan burada bahsetmeyecegim zira onlar apayri baska bir dunya.
Gitarlarda volume ve ton kontrolu icin (aslinda amfilerde de ayni bu nokta) genelde 2 cins potans kullanilir. A veya B. A logaritmik taper sunan potanslardir, ve de B linear. A'lara verilen diger bir isim de audio'dur kendi ozelliklerinden dolayi. Zira audio potanslar insan kulaginin duymasi goz onunde bulundurarak yapilmis ve ona gore bir "taper" (yani dusus) saglayan potanslardir. Bu cins potanslari kistiginizda ki dususun derecesi duydugunuz ses dususu ile ayni olacaktir. Linear'larin ise adi ustunde verdikleri dusus linear olacaktir ki bu insan kulaginin duydugu bir dusus degildir.
Fark ne derseniz, fark su: Audio (yani A cinsi) potlarda 10'dan 8'e olan dusus linear potlarda ancak 10'dan 3 hatta belki 2.5'e duserek saglanacaktir. Ama audiolarin bir dezavantaji kullanilir alanin ancak 10-5 gibi olmasidir. Ama nerdeyse 7-5 audiolardaki linearlarda 2.5-1 falan gibi denk gelir ki o aralardaki ayarlama cidden beladir.
Ben lambali amfileri sesleri acikken sadece onlardan power tube drive almayi sevdigimden, ve de sesi indirdigimde acik bir ton (overdriveli olmayan) elde etmeye hasta oldugumdan audiolarin cok daha yararli oldugunu dusunmekteyim. Linearlar bana hic rahat gelmiyor. Gitarci dunyasinda cok buyuk bir cogunluk benim gibi dusunur, ama nedense gibson firmasi (fender degil fender audio kullanir) illa takmis gibi hala butun gitarlarina linear takar. Dolayisi ile bir gibson'i ilk aldigimda yaptigim birinci yada ikinci hareket potanslarini degistirmek olur.
Ton potanslarinda linear mi audio mu kullanmak zevk baglidir, ben sahsen orada da audio sevmekteyim. Ama gitarci dunyasinda tonda audio severler volumede audio severler kadar ezici bir cogunluk degil. Hatta cogunluk mu onu bile bilmiyorum.
Size genel bir fikir vermek namina elinizdeki muzik amfilerini (gitar degil) ornek vereyim. Volume dugmelerinn altinda audio potanslar olur. Bu standardidir bu isin. Hani olmayani gorurseniz istisnalar kaideyi bozmaz diyecegim. Ama tiz bass ayarlarini saglayan potanslar ise genelde (burada cok bir standard yok yine) linear olurlar.
Bir ara daha sonra size resistans degerlerinden de bahsederim. Simdilik bu girizgah olsun.
B
PS. Bu arada arkadaslar bu cins dizinlerde bir seyi hatirlatmak isteyecegim ama bana megolaman falan demeyin. Zira yaptigim is geregi kaynak gostermek cok dogal ve olmasi gereken bir davranis.
Ben bu bilgileri zamanla bir cok kaynaktan bir seyler okuyarak ogrendim. Bu olayda bana ozellikle emegi gecen John Spina adli arkadasim (ki bu adam Keeley'e isinin ilk yillarinda pedal modifikasyonu hakkinda yardimci olmus ve yol gostermis bir kisi), ve de Kent Stimmer isimli baska bir adama tesekkur edip onlara gereken referansi vermem lazim.
Ayni sekilde burada yazan ve bana ait olan bilgileri sizlerle paylasirken, sizin de gelecekte bu konuda baskalarini bilgilendirirken bu sekilde bir alinti (iktibas) yapmanizi rica edecegim.
Saygilar, sevgiler
Potanslar hakkında tam detaylı bir yazı hazırlamıştım ki DrB'nin güzel açıklamalarını gördüm ve yazımı sildim, ama küçük bir şey eklemek isterim potlar hakkında. Potansiyometreler (uzun adıyla) çok karmaşık olmayan, karbon bir katman üzerinde wiper denilen fıraların olduğu ayarlı drençlerdir. Bu Potansların en ucuzu ile en pahalısının yaptığı iş tamamen aynıdır ve duyduğunuz seste hiş bir fark yaratmazlar. Bunu özellikle bir sürü paralar harcayarak markalı pahalı pot almaya çalışan arkadaşlar için söylüyorum. 5 $ lık pot ile 500 bin tl.lik pot arasında işlevsel olarak hiç bir fark yoktur. Tek fark kalite olabilir ve/veya uzun ömürlülük olabilir. Potta bulunan karbon katmanın kalınlığı ve kalitesi iyiyse daha uzun ömürlü olur. Ben üretim ve tamirlerimde uzun süredir piyasada bulunan potları kullanıyorum ve hiçbir sorun yaşamadım.
Selamlar Shakti,
Dedigin gibi genelde etki biraz daha detayli bakinca meydana cikiyor. Insanlari yanlis yonlendirmemek namina benim basima gelen tecrubeleri ve dusunduklerimi bu konuda tam yazayim ki milletin isine yarasin.
Simdi senin de dedigin gibi bunlar aslinda direnc kontrol uniteleri. Grafit bir bant kullanarak direnc 0 ila yuksek seviyesi ne ise o arada dolasiyor. Dolayisi ile iki tane pot olsa birisi dedigin gibi 5 dolarlik digeri de 500 binlik ve ikisi de ayni ust limit resistans degerlerine sahip olsalar mesela 500 kilo ohm, o zaman tabi ki eger ikisi de 10'da duruyorlarsa bir fark olmayacak. Ama bu demek degil ki fark yok aralarinda. Ne demek istedigimi altta daha detayli yaziyorum. Ama kisaca belirtmek gerekirse volume ve de tonu ile oynamayan birisi icin hep onlari 10'da tutan birisi icin tabi ki fark yok. Gerci o zaman neden potansa gerek oldugu, neden manyetigi direkt olarak jack'e veya 3 way switchlere baglamadiklari da ayri bir soru. EVH mesela oyle yaparmis, manyetigi direkt hic ton ve vol kullanmadan jack'e baglarmis. Denedim merak edeniniz olursa, uzun sure rio grande BBQ isimli manyetigi direk kullandim ton olmadan. Tonda degisiklikler oluyor, zira her resistans aslinda biraz kacirir, leaking out derler ingilizcede. Bu yok oldugu anda hafif daha fazla cikis ve hafif daha fazla cartlak uppermidler geliyor. Seven varsa denesin. JB'de mesela olan hani o bagirtkan cartlaklik var ya o artiyor. Neyse, altta daha detay yazacagim zira bunu potanslar ile yapmak ta mumkun. Fender bunun adina delta tone diyor nedense, halbuki standard adi no-load potanslardir.
Ama eger gitarci volume ve tonu kullaniyorsa benim tecrube etttigim kadari ile ciddi farklar var. Bunun sebebi de o grafit bandin kalitesi duzgun degilse, ve de wiper (yani grafik bandin ustunde gezinen metal parca) yumusak bir sekilde hareket etmiyorsa (mekanik bir problem) o zaman volume veya ton degisikliklerinde surekli ziplamalar olmadan bir sonuc almak cok guc. Volume'u cok ufak bir hareketle dusmesini saglamak imkansiz. Ve bundan dolayi da direk lambali bir amfiyle calindiginda sesi "temizlemek" yani sesteki power tube drive'i gitarda volume kisarak elde etmek o kadar kolay olmuyor. Dusus ya cok fazla ya da cok az oluyor eger yukarda bahsettigim problemler varsa. Ayni zamanda kalitesiz potanslarin ust resistans degerleri de birbirini tutmuyor. 500K adi altinda 330K'lik hatta 610Klik potanslar gordum. Olcup almak lazim o zaman baska turlu 500K nin cidden 500K cikacagi hic mi hic garanti falan degil.
Neyse ama su da asikar: $5 olmasinin sebebi aslinda parca masrafi ile alakasiz bir sey. Amerikan yapimi oldugu icin bu potanslar, iscilik daha pahali ve de ayni sekilde diger giderler. Bir de arz talep hadisesi! Yani yoksa uzakdogu'da ucuza ayni kalitede bir potans uretilse (belki oyle potanslar vardir ama ben bilmiyorum, ve ogretirsen de cok sevinirim) amenna basimizin ustunde yeri var. Benim sahsi tecrubemde su ana kadar CTS ve DiMarzio haricindenki potanslarda ciddi kallite kontrol problemi oldugu (Hatta DiMarzio potanslar da bile o kadar fazla olmasa da kotu olanlara rastladim). Onun icin 500 bin yerine 6 milyon 500 veririm duzgununu alirim diye dusunuyorum, sonucta elektrikcilerde potans olcup almisligim var ama bu da benim acimdan zaman kaybi zaman zaman sinir olayi (yok kardesim ne o oyle pazarda elma mi seciyorsun seklinde yaklasan tiplere bolca rastlaniyor). 😉
Saygi sevgi,
B
Dedigin gibi genelde etki biraz daha detayli bakinca meydana cikiyor. Insanlari yanlis yonlendirmemek namina benim basima gelen tecrubeleri ve dusunduklerimi bu konuda tam yazayim ki milletin isine yarasin.
Simdi senin de dedigin gibi bunlar aslinda direnc kontrol uniteleri. Grafit bir bant kullanarak direnc 0 ila yuksek seviyesi ne ise o arada dolasiyor. Dolayisi ile iki tane pot olsa birisi dedigin gibi 5 dolarlik digeri de 500 binlik ve ikisi de ayni ust limit resistans degerlerine sahip olsalar mesela 500 kilo ohm, o zaman tabi ki eger ikisi de 10'da duruyorlarsa bir fark olmayacak. Ama bu demek degil ki fark yok aralarinda. Ne demek istedigimi altta daha detayli yaziyorum. Ama kisaca belirtmek gerekirse volume ve de tonu ile oynamayan birisi icin hep onlari 10'da tutan birisi icin tabi ki fark yok. Gerci o zaman neden potansa gerek oldugu, neden manyetigi direkt olarak jack'e veya 3 way switchlere baglamadiklari da ayri bir soru. EVH mesela oyle yaparmis, manyetigi direkt hic ton ve vol kullanmadan jack'e baglarmis. Denedim merak edeniniz olursa, uzun sure rio grande BBQ isimli manyetigi direk kullandim ton olmadan. Tonda degisiklikler oluyor, zira her resistans aslinda biraz kacirir, leaking out derler ingilizcede. Bu yok oldugu anda hafif daha fazla cikis ve hafif daha fazla cartlak uppermidler geliyor. Seven varsa denesin. JB'de mesela olan hani o bagirtkan cartlaklik var ya o artiyor. Neyse, altta daha detay yazacagim zira bunu potanslar ile yapmak ta mumkun. Fender bunun adina delta tone diyor nedense, halbuki standard adi no-load potanslardir.
Ama eger gitarci volume ve tonu kullaniyorsa benim tecrube etttigim kadari ile ciddi farklar var. Bunun sebebi de o grafit bandin kalitesi duzgun degilse, ve de wiper (yani grafik bandin ustunde gezinen metal parca) yumusak bir sekilde hareket etmiyorsa (mekanik bir problem) o zaman volume veya ton degisikliklerinde surekli ziplamalar olmadan bir sonuc almak cok guc. Volume'u cok ufak bir hareketle dusmesini saglamak imkansiz. Ve bundan dolayi da direk lambali bir amfiyle calindiginda sesi "temizlemek" yani sesteki power tube drive'i gitarda volume kisarak elde etmek o kadar kolay olmuyor. Dusus ya cok fazla ya da cok az oluyor eger yukarda bahsettigim problemler varsa. Ayni zamanda kalitesiz potanslarin ust resistans degerleri de birbirini tutmuyor. 500K adi altinda 330K'lik hatta 610Klik potanslar gordum. Olcup almak lazim o zaman baska turlu 500K nin cidden 500K cikacagi hic mi hic garanti falan degil.
Neyse ama su da asikar: $5 olmasinin sebebi aslinda parca masrafi ile alakasiz bir sey. Amerikan yapimi oldugu icin bu potanslar, iscilik daha pahali ve de ayni sekilde diger giderler. Bir de arz talep hadisesi! Yani yoksa uzakdogu'da ucuza ayni kalitede bir potans uretilse (belki oyle potanslar vardir ama ben bilmiyorum, ve ogretirsen de cok sevinirim) amenna basimizin ustunde yeri var. Benim sahsi tecrubemde su ana kadar CTS ve DiMarzio haricindenki potanslarda ciddi kallite kontrol problemi oldugu (Hatta DiMarzio potanslar da bile o kadar fazla olmasa da kotu olanlara rastladim). Onun icin 500 bin yerine 6 milyon 500 veririm duzgununu alirim diye dusunuyorum, sonucta elektrikcilerde potans olcup almisligim var ama bu da benim acimdan zaman kaybi zaman zaman sinir olayi (yok kardesim ne o oyle pazarda elma mi seciyorsun seklinde yaklasan tiplere bolca rastlaniyor). 😉
Saygi sevgi,
B
Hatta unuttugum bir sey var o da lehim ile alakali. Bazi potanslar eriyor, ciddiyim. Ucuncu besinci lehimi artik alamiyorlar. Sebebi de ucuz plastik kullandiklarindan potasnlarin ayaklari lehim sirasinda isindigindan birden yamulmalar falan basgosterebiliyor.
Neyse yazmayi unuttum, bunu da bu sekilde eklemis olayim bari.
B
Neyse yazmayi unuttum, bunu da bu sekilde eklemis olayim bari.
B
Potans hadisesine devam edelim.
Simdi arkadaslar potansin zihniyetini size kisaca aktarayim. Manyetiginizin bir resistans derecesi var, bu ustunde ne kadar bakir tel oldugunu belirten (bobinlerin etrafina sarilmis sekilde) bir olcu. Bu ne kadar yuksek olursa o kadar cok bakir var demektir. Ve manyetik alanin (ki bu miknatis ile yaratilir) icindeki oynamalari (tellerin oynamalari dolayisi ile) bu bakir teller elektrik sinyaline cevirir.
Bu aslinda orijini Tesla'ya uzanan ama nedense (amerikali tabi) Graham Bell'e ithaf olunan bir presiptir. Butun kolonlar, telefonunuz falan bu prensip ile calisir. Hoperlor tarafina girmiyorum isin haceti yok abartmayalim.
Simdi bu bakir tellerden gelen elektrik sinyallerini amfiye aktarmak icin her elektrik devresinde oldugu gibi bir canli bir de toprak baglantisi lazimdir. Elektrik akimi canlidan topraga akar malum. Arti eksi hadisesi. Gitarinizda canli baglanti kablo vasitasi ile amfinize gider ve orada bir cok bir seyin icinden gecip (potanslar kapasitorler transformatorler falan da filan guclenir yani amplify olur) o canli sinyal sonunda topraga akar. Dolayisi ile gitarin icinde canli zaten topraga akiyorsa (bir sekilde bir tel oraya buraya degiyorsa) amfiye girmeden devre kapanmis olur ve de gitarinizdan hic mi hic ses cikmaz.
En basit baglanti potans falan unutup direk manyetikten gelen kabloyu jack'in toprafina ve canli baglantilarina dogru sekilde baglamaktir. Bu durumda canli baglantiya herhangi bir resistans uygulanmamaktadir.
Eger araya siz bir potans koyarsaniz o zaman bu canli baglantinin bir kismini daha gitarin icinde topraga akitabilirsiniz. Iste eger potansiniz 0 ohmda ise (yani 0 da ise) o zaman potansiniz manyetikten gelen canli baglantiyi 0 resistans gorerek topraga aktarmaktadir. Bu butun sinyali daha sinyal gitari terk etmeden topraga aktarmak demek. Kisacasi hic ses cikmaz. Ama eger potansiniz bu canli baglanti topraga akarken biraz resistans eklerse artik butun sinyal topraga akmayacak bazilari amfiye erisecek demektir. Bu durumda gitarinizdan ses cikmaya baslar. Ve resistans degeri ne kadar yuksek olursa (potansinizi 10a dogru getirirken yani) o kadar daha fazla ses cikacak demektir zira resistans yukseldiginde canli sinyalin topraga gitmesine karsi bir direnc koymaktasiniz. Bu da artik daha bol sinyalin amfiye ulasmasi demek.
Ama sanmayin ki bu cok onemli bir sey. Simdi manyetiginiz sonucta 8 ila 20 kilo ohm arasinda (gerci farkli teller farkli resistans verir ve tellerin ebadi onemli bu resistans derecelerinde dolayi ile 8 kilo ohmluk bir PAF manyetigi ile 17 kilo ohmluk bir JB karsilastirmak dogru degil, biri #42 tel ile oteki #44 daha ince tel ile sarimli. Daha ince tele sahip olanin resistansi daha bol olur, ama bakir miktarina bagli oldugu icin toplam cikis illa daha yuksek olacak diye bir sey yok. #42 tel ile mesela 8 kilo ohm #43 ile kac kiloohma denk geliyor bakin orasini bilmiyorum. Manyetik yapimcilari forumunda sorduk kimse de soylemedi sanirim biraz bilgi sakliyorlar. Ama bir iki senedir merak ettigim bu hadiseyi eninde sonunda ogrenecegim oyle ya da boyle.... 😆 ). Potansiniz ise 250 ila 1000 kilo ohm arasinda bir sey. Dolayisi ile bu baglantilarda potansinizin ust derecesini cok artirsaniz dahi cikisiniz ancak bir noktaya kadar artacak o da zaten direk jack'e baglandiginiz veri. Yani sonsuz resistans bir potunuz olsa zaten bu direk jack'e baglamak demek zira sonsuz resistansli bir pot cnali sinyale sonsuz resistans veriyor demek topraga yani hic sinyal kacmiyor demek... Bu iste zaten no load potansin arkasindaki zihniyet onu ilerleyen mesajlarda yazarim. Tam olarak ne oldugunu yani...
Simdi anladiginiz uzere resistans degerleri sesin yuksekligini belirliyor.
Gitarlarda genelde 3 cins potans kullanirlir ust resistans yani maksimum resistans degerleri olarak. Ya 250K (300K da aslinda var atlamayalim) ya 500K ya da metalci isi 1000K yani 1meg dedikleri potans. Farklarindan asagida bahsedecegim.
Fender cinsi single coil manyetikler (strat tele falan) 250K'lik potanslar icin tasarlanmistir. Onlari kullanirken 250Klik potanslarla ise baslamak dolayisi ile mantikli olan bir strateji. Eger 500K kullanirsaniz tonunuz daha cartlak olacak ve biraz daha fazla cikis alacaksiniz. Ama cartlaklik uppermidlerdeki artis ciddi bir problem. Single coil manyetiklere 500K hatta 1000K baglarsaniz benim dusunceme gore yonetilemez sekilde cartlak oluyorlar. Kullanilmaz sekle geliyorlar.
HBlar ise gibson firmasi tarafindan 500Kda calismalari uzere yapilmistir. 250K ile daha boguk ve canliz ses verirler. Ondan dolayi cok arkadas manyetiklerini degistirdikten sonra HBlara gectikten sonra single coilli bir fender stratta mesela eger potanslarini degistirmezlerse aa bunun tonu cok boguk yahu diye sikayet edebilirler. O uppermidlerdeki artis gerekmekte HBlar boguk duyulmasin diye.
300K potanslar ya daha fazla sarilmis (overwound) strat veya tele cinsi single coillarda, ya da P90larda kullanilir. GErci p90larda illa 300K kullanilacak diye bir uzerine hemfikir olunmus bir presip yok, ama 300K hani bir manyetige atfedilecek olsa o da p90 olurdu.
Bunlarda bir tek istisna JB isimli manyetiktir. Jeff Beck icin aslinda tasarlanmis olan bu duncan manyetigi (jazz bucker falan degil catir catir jeff beck, ama jeff beck nedense adi orada gozuksun istemediginde adi verilmemekte, ilginc bir hadisedir 😉 ) 250K potanslar icin yapilmistir. Onun yanina gidecek jazz duncan modeli de oyle (sapta tabi). Ondan dolayi gitarinda Jbyi cok tiz bulanlar muhtemelen 500K potans kullanmaktadirlar 250K icin tasarlanmis JB ustunde.
1000 neye yariyor derseniz, valla o daha da fazla uppermid cartlaklik veriyor. Metalci isi derken ciddi idim, cunku malum hani JByi tutup siz 1000Kohm bir potansa baglarsaniz o zaman cikacak ton cayir cayir yanacak. Ama bana gore cok cartlak kullanilir bir sey degil. Denedik elbette zamaninda ama yok yani bana gore degil. Isteyeniniz edinip denesin. Ama bunun yerine bence daha kolay bir yontem var sevip sevmeyeceginizi onceden anlamak icin. Manyetiginizi direk jack'e baglayin ve bir bakin. Eger o tonu sevecek kadar metalci iseniz (dalga geciyorum alinmayiniz) 1 meg'lik pot sizi acabilir.
Bundan sonra isin biraz daha detayina girip ilk olarak nasil devre yaratacaksiniz, sonradan da no-load potlar nedir nasil yapilir diye biraz anlatacagim. Ilginctir zira eger elinizde no load bir potans olsa aslinda bu 10da manyetigi direk jacke baglamak demek oluyor. Yani 1000Klik bir potansin yaptigindan daha fazlasini yapar bir yerde. Ondan dolayi TVde denildigi gibi bizden ayrilmayin! 😆
B
Simdi arkadaslar potansin zihniyetini size kisaca aktarayim. Manyetiginizin bir resistans derecesi var, bu ustunde ne kadar bakir tel oldugunu belirten (bobinlerin etrafina sarilmis sekilde) bir olcu. Bu ne kadar yuksek olursa o kadar cok bakir var demektir. Ve manyetik alanin (ki bu miknatis ile yaratilir) icindeki oynamalari (tellerin oynamalari dolayisi ile) bu bakir teller elektrik sinyaline cevirir.
Bu aslinda orijini Tesla'ya uzanan ama nedense (amerikali tabi) Graham Bell'e ithaf olunan bir presiptir. Butun kolonlar, telefonunuz falan bu prensip ile calisir. Hoperlor tarafina girmiyorum isin haceti yok abartmayalim.
Simdi bu bakir tellerden gelen elektrik sinyallerini amfiye aktarmak icin her elektrik devresinde oldugu gibi bir canli bir de toprak baglantisi lazimdir. Elektrik akimi canlidan topraga akar malum. Arti eksi hadisesi. Gitarinizda canli baglanti kablo vasitasi ile amfinize gider ve orada bir cok bir seyin icinden gecip (potanslar kapasitorler transformatorler falan da filan guclenir yani amplify olur) o canli sinyal sonunda topraga akar. Dolayisi ile gitarin icinde canli zaten topraga akiyorsa (bir sekilde bir tel oraya buraya degiyorsa) amfiye girmeden devre kapanmis olur ve de gitarinizdan hic mi hic ses cikmaz.
En basit baglanti potans falan unutup direk manyetikten gelen kabloyu jack'in toprafina ve canli baglantilarina dogru sekilde baglamaktir. Bu durumda canli baglantiya herhangi bir resistans uygulanmamaktadir.
Eger araya siz bir potans koyarsaniz o zaman bu canli baglantinin bir kismini daha gitarin icinde topraga akitabilirsiniz. Iste eger potansiniz 0 ohmda ise (yani 0 da ise) o zaman potansiniz manyetikten gelen canli baglantiyi 0 resistans gorerek topraga aktarmaktadir. Bu butun sinyali daha sinyal gitari terk etmeden topraga aktarmak demek. Kisacasi hic ses cikmaz. Ama eger potansiniz bu canli baglanti topraga akarken biraz resistans eklerse artik butun sinyal topraga akmayacak bazilari amfiye erisecek demektir. Bu durumda gitarinizdan ses cikmaya baslar. Ve resistans degeri ne kadar yuksek olursa (potansinizi 10a dogru getirirken yani) o kadar daha fazla ses cikacak demektir zira resistans yukseldiginde canli sinyalin topraga gitmesine karsi bir direnc koymaktasiniz. Bu da artik daha bol sinyalin amfiye ulasmasi demek.
Ama sanmayin ki bu cok onemli bir sey. Simdi manyetiginiz sonucta 8 ila 20 kilo ohm arasinda (gerci farkli teller farkli resistans verir ve tellerin ebadi onemli bu resistans derecelerinde dolayi ile 8 kilo ohmluk bir PAF manyetigi ile 17 kilo ohmluk bir JB karsilastirmak dogru degil, biri #42 tel ile oteki #44 daha ince tel ile sarimli. Daha ince tele sahip olanin resistansi daha bol olur, ama bakir miktarina bagli oldugu icin toplam cikis illa daha yuksek olacak diye bir sey yok. #42 tel ile mesela 8 kilo ohm #43 ile kac kiloohma denk geliyor bakin orasini bilmiyorum. Manyetik yapimcilari forumunda sorduk kimse de soylemedi sanirim biraz bilgi sakliyorlar. Ama bir iki senedir merak ettigim bu hadiseyi eninde sonunda ogrenecegim oyle ya da boyle.... 😆 ). Potansiniz ise 250 ila 1000 kilo ohm arasinda bir sey. Dolayisi ile bu baglantilarda potansinizin ust derecesini cok artirsaniz dahi cikisiniz ancak bir noktaya kadar artacak o da zaten direk jack'e baglandiginiz veri. Yani sonsuz resistans bir potunuz olsa zaten bu direk jack'e baglamak demek zira sonsuz resistansli bir pot cnali sinyale sonsuz resistans veriyor demek topraga yani hic sinyal kacmiyor demek... Bu iste zaten no load potansin arkasindaki zihniyet onu ilerleyen mesajlarda yazarim. Tam olarak ne oldugunu yani...
Simdi anladiginiz uzere resistans degerleri sesin yuksekligini belirliyor.
Gitarlarda genelde 3 cins potans kullanirlir ust resistans yani maksimum resistans degerleri olarak. Ya 250K (300K da aslinda var atlamayalim) ya 500K ya da metalci isi 1000K yani 1meg dedikleri potans. Farklarindan asagida bahsedecegim.
Fender cinsi single coil manyetikler (strat tele falan) 250K'lik potanslar icin tasarlanmistir. Onlari kullanirken 250Klik potanslarla ise baslamak dolayisi ile mantikli olan bir strateji. Eger 500K kullanirsaniz tonunuz daha cartlak olacak ve biraz daha fazla cikis alacaksiniz. Ama cartlaklik uppermidlerdeki artis ciddi bir problem. Single coil manyetiklere 500K hatta 1000K baglarsaniz benim dusunceme gore yonetilemez sekilde cartlak oluyorlar. Kullanilmaz sekle geliyorlar.
HBlar ise gibson firmasi tarafindan 500Kda calismalari uzere yapilmistir. 250K ile daha boguk ve canliz ses verirler. Ondan dolayi cok arkadas manyetiklerini degistirdikten sonra HBlara gectikten sonra single coilli bir fender stratta mesela eger potanslarini degistirmezlerse aa bunun tonu cok boguk yahu diye sikayet edebilirler. O uppermidlerdeki artis gerekmekte HBlar boguk duyulmasin diye.
300K potanslar ya daha fazla sarilmis (overwound) strat veya tele cinsi single coillarda, ya da P90larda kullanilir. GErci p90larda illa 300K kullanilacak diye bir uzerine hemfikir olunmus bir presip yok, ama 300K hani bir manyetige atfedilecek olsa o da p90 olurdu.
Bunlarda bir tek istisna JB isimli manyetiktir. Jeff Beck icin aslinda tasarlanmis olan bu duncan manyetigi (jazz bucker falan degil catir catir jeff beck, ama jeff beck nedense adi orada gozuksun istemediginde adi verilmemekte, ilginc bir hadisedir 😉 ) 250K potanslar icin yapilmistir. Onun yanina gidecek jazz duncan modeli de oyle (sapta tabi). Ondan dolayi gitarinda Jbyi cok tiz bulanlar muhtemelen 500K potans kullanmaktadirlar 250K icin tasarlanmis JB ustunde.
1000 neye yariyor derseniz, valla o daha da fazla uppermid cartlaklik veriyor. Metalci isi derken ciddi idim, cunku malum hani JByi tutup siz 1000Kohm bir potansa baglarsaniz o zaman cikacak ton cayir cayir yanacak. Ama bana gore cok cartlak kullanilir bir sey degil. Denedik elbette zamaninda ama yok yani bana gore degil. Isteyeniniz edinip denesin. Ama bunun yerine bence daha kolay bir yontem var sevip sevmeyeceginizi onceden anlamak icin. Manyetiginizi direk jack'e baglayin ve bir bakin. Eger o tonu sevecek kadar metalci iseniz (dalga geciyorum alinmayiniz) 1 meg'lik pot sizi acabilir.
Bundan sonra isin biraz daha detayina girip ilk olarak nasil devre yaratacaksiniz, sonradan da no-load potlar nedir nasil yapilir diye biraz anlatacagim. Ilginctir zira eger elinizde no load bir potans olsa aslinda bu 10da manyetigi direk jacke baglamak demek oluyor. Yani 1000Klik bir potansin yaptigindan daha fazlasini yapar bir yerde. Ondan dolayi TVde denildigi gibi bizden ayrilmayin! 😆
B
ayrılmayacağız kesinlikle!
ilgiyle takip ediyoruz!! 😀
ilgiyle takip ediyoruz!! 😀
Selamlar,
DrB'nin uzun ve faydalı açıklamaları gerçekten herkes için faydalı oluyor, sağolsun. Yazdıklarının çoğuna katılıyorum ama sadece şunu söylemek istiyorum, evet isteyen istediği potu veya malı alabilir ama ben 25 yıllık deneyimlerime göre teorik ve pratikte hiç bir farkın olmadığını söyledim, evet, kalite olarak fark olabilir, bazı potlarda ben de yaşadım, örneğin potun kalitesizliğinden kaynaklanan dönerken bir hışırtı oluşabilmekte ya da belli noktalarda "kaçırma" denilen hadisenin oluşması gibi, tolerans olarak genelde %15 in üzerinde fark görmedim, bunun dışındaki farklar ya da hatalar %1 olabilen üretim bozuklundan olabilirler ki bana göre 500 bin TL deki bu risk çok büyük değildir. Senin karşılaştığın potlarda gerçekten şanssızmışın🙂
Bir de küçük bir ilave, single coil'ler empedanslarına göre daha güçlü olduklarından yüksek omajda pot kullanıldığında hem DrB'nin dediği gibi ses cartlamaya başlar hem de single coil'in gürültüsü de daha çok artar doğal olarak, o yüzden 500 k nın üzerine çıkmamak tavsiye edilir. HB larda omaj zaten yüksek olduğu için aksine düşük ohm da pot takmak sesi öldürür.
Saygılar.
DrB'nin uzun ve faydalı açıklamaları gerçekten herkes için faydalı oluyor, sağolsun. Yazdıklarının çoğuna katılıyorum ama sadece şunu söylemek istiyorum, evet isteyen istediği potu veya malı alabilir ama ben 25 yıllık deneyimlerime göre teorik ve pratikte hiç bir farkın olmadığını söyledim, evet, kalite olarak fark olabilir, bazı potlarda ben de yaşadım, örneğin potun kalitesizliğinden kaynaklanan dönerken bir hışırtı oluşabilmekte ya da belli noktalarda "kaçırma" denilen hadisenin oluşması gibi, tolerans olarak genelde %15 in üzerinde fark görmedim, bunun dışındaki farklar ya da hatalar %1 olabilen üretim bozuklundan olabilirler ki bana göre 500 bin TL deki bu risk çok büyük değildir. Senin karşılaştığın potlarda gerçekten şanssızmışın🙂
Bir de küçük bir ilave, single coil'ler empedanslarına göre daha güçlü olduklarından yüksek omajda pot kullanıldığında hem DrB'nin dediği gibi ses cartlamaya başlar hem de single coil'in gürültüsü de daha çok artar doğal olarak, o yüzden 500 k nın üzerine çıkmamak tavsiye edilir. HB larda omaj zaten yüksek olduğu için aksine düşük ohm da pot takmak sesi öldürür.
Saygılar.
Benzer Konular
