Bu işi biraz fazlaca teorik olarak ele aldık gibi geliyor; Alpan'la (alpus) sohbet ederken onun da belirttiği üzere, aslında iyi teori son derece "pratik" bir şeydir.
Bu işi biraz fazlaca teorik olarak ele aldık gibi geliyor; Alpan'la (alpus) sohbet ederken onun da belirttiği üzere, aslında iyi teori son derece "pratik" bir şeydir.
Sizin konumunuzdaki insanların çoğu, önce caz teorisi öğrenip sonra bunu enstrümana uygularsa caz çalmaya başlayacağını düşünüyor. Ben de öyle sanmıştım.
Şimdi size kendi deneyimim üzerinden caz gitar konusunda nasıl yol aldığımı anlatayım. Benim kadar uzun sürede yapmayın sakın (seneler sürdü, çünkü bir tek şeye odaklanamadım...), ama bence bu gayet makul bir sıralama:
1)Akorları tek ton içerisinde kalan görece basit bir caz standardını alıp (tipik örnek Autumn Leaves...) tek bir ton içerisinde bütün klavyede majör dizi kalıplarını düşünerek çalın. Bu ilk aşamadır ve tipik olarak tonun iççinde kalmaya, majör diziyi akorlara uydurmaya (yedirmeye) çalışırız. Başlangıç bu oldu bende.
2)Birden fazla tona yayılan caz standartlarını yine sadece doğru majör diziye doğru yerde geçme mantığı ile çalmak: Bir sonraki basamaktır
Örnek parça: Blue Bossa: Bir yarısı C minör (Eb majör) tonunda, diğer yarısı Db majör tonundadır. İki ayrı tona klavyenin çeşitli yerlerinde geçebilmek bir hayli güven sağlar.
Bu noktadan itibaren de artık kendinize güveniniz doğrultusunda açılmaya başlayabilirsiniz: Take the A Train, Satin Doll, All the things you are (oldukça kazıktır...), Lady Bird.. gibi.
Çok basit bir de not ekleyeyim: Bu noktada artık şu eşitlikler oturmalıdır. Örnekler verirsem:
Dm7 gördüm, muhtemelen IIm7 dir, kök sesten bir tam ton aşağıya düşündüm = C majör dizisi
F7 gördüm, muhtemelen V7 akorudur; kök sesten bir tam dörtlü yukarı (bir alt tel, aynı perde...)= Bb majör dizisi
Am7b5 gördüm, muhtemelen VII7m7b5 akorudur, kök sesten bir yarım ses yukarı = Bb majör dizisi
Alpan'nın da dediği gibi, bunlar son derece TEMEL armoni bilgisidir. Spesifik caz teorisi filan değildir bile...Ama size yol aldırır gitarda
3)Bir sonraki aşama, artık CAZ ÇALMAYA GİRİŞ aşamasıdır.
Her bir akorun arpejini klavyenin 4-5 yerinde çalabilmek bu basamağın özüdür. Bunu Autumn Leaves ile klavyenin her yerinde yapmayı deneyin. Ne kadar ciddi bir mesele olduğunu anlarsınız.
Öncelikli olarak 4 temel 7li akor arpeji Maj7, m7, m7b5, dominant 7 kesinlikle içselleştirme düzeyinde öğrenilmelidir.
2. ve 3. basamak birleştiğinde, bu işin YARISI biter. İnanın bana; tecrübeyle sabit. Akor arpeji ve ve ilgili majör dizi klavyede gözünüzde canlanır hale geldiğinde zaten gerisi gelecektir.
4)Akor seslerini dizi sesleri ile birleştirip, tam ses aralıkların arasında kromatik sesleri ekleme ve ardından spesifik caz yaklaşımları (Enclosure/targetting) diye bakabilirsiniz.
Ben bunu yapar hale geldiğimde artık önüme tipik bir caz standardını koyup lead sheete bakarak emprovize çalar hale gelmiştim.
5)Spesifik caz teorisi yaklaşımları:
Akor yedeklemeleri; bebop dominant dizisi ve temel akor arpejleri ile birleştirilmesi... Rahmetli caz gitarist Rİck Stone'un web sitesinde ders vardı. Aynı konuda Sheryl Bailey'nin dersleri ve Randy Vincent'In kitabı da (Line Games) çok iyidir.
Bu noktadan sonrası zaten artık son derece üst düzey yaklaşımlardır...
İlk 3 basamak oturursa, pek çok şey oturur. Ama onlar olmadan boşu boşuna "kısa yollar" ararsınız. İnanın bana, öyle olmuyor
Faydalı olmasına sevindim. Bu konuda söylenecek şey çok, ama sindire sindire gitmek çok daha iyi olur.
Kick ve bas çok fazla yer tuttuğu için çok "ipucu" verir. Metronomla çalmak daha zordur; çünkü davul gibi hem kuvvetli, hem de zayıf vuruşu duyamazsınız. O yüzden metronom işi ritmik kontrol için daha hassastır. Ama elbette altyapı ile çalmanın verdiği keyfi vermez.
Akor-arpej şekillerini öğrenmek, hecelemeyi öğrenmek gibi bir şey. Çok temel bir beceri. Ama elbette bunlarla kompozisyon yazamazsınızBaşlığı güncelleme açısından ve forum üyelerinin değerli görüşlerini almak için bu başlığı bir hortlatayım dedim.
Aradan 1 sene geçmiş neredeyse. Peki bu arada ne mi oldu? Özellikle @barrios abimin bana çizdiği yol haritası doğrultusunda birkaç şeyi artık daha ayakları yere basar şekilde kavradım:
-Şuan tüm 7li akorları rahat bir şekilde klavye üzerinde çalabiliyorum. (Sadece 7liler bile değil aslında, herhangi bir akorun arpejini de çalmak çok daha rahat)
-Klavyede notaları bulmak artık çok daha basit.
-Majör dizi tüm pozisyonlarda halledildi, zorluk çıkartmıyor.
Şimdi de eksik kaldığım yerleri yazayım fikir verme açısından:
-Akorların isimlendirilme ve arpej olarak çalınma mantığını anlasam da akor geçişlerini ve fonksiyonlarını tamamen özümsemedim. (Dominant, sub-dominant, mediant)
-Arpejleri öğrensem de direkt dümdüz bir şekilde arpeji çalma eğilimindeyim ki bu da çalımımı çok yavan duyuruyor.
Şimdi ise keşke başta fark etseydim dediğim şeyleri yazacağım, bu sayede cazda inprovizeye yeni başlayanlar açısından faydam dokunabilir:
Normalde izlediğim birçok YouTube kanalında akor şekillerini öğrenin tadında tavsiyeler vardı fakat ben buna tamamen katılmıyorum. Tüm arpej şekilleri bir anda görmek tüm çalışma isteğimi kaçırdı (çünkü bir anda ezberlemesi çok zor), ta ki kendi başıma akorları kurmaya çalışana kadar. Bunu neden söylemiyorlar bilmiyordum (ya da ben denk gelmedim) fakat bence gitardaki her şeyi majör ve minör 3lü aralık olarak düşünün. Mesela maj7 bir akorun arpejini çalarken kök notanın üzerine majör 3lü aralık eklemem gerek yani 1 alt telde bulunduğum perdeden bir perde geriye gitmem gerek, daha sonra bunun üzerine minör 3lü eklemem gerek o zaman 1 alttaki telin 2 perde gerisine veya 3 perde ileriye, son olarak da majör 3lü eklemem gerek o zaman 1 alttaki telin 1 perde gerisine şeklinde düşünün derim. Bu yaklaşım sayesinde resmen artık gözümün önünde arpej şekilleri yanıp sönmeye başladı. Bunun dışında verebileceğim çok tavsiye yok çünkü hala ben de başlangıç seviyesindeyim
Şimdi o zaman gelelim yeni sorulara. Hala kafamda olan birkaç soru var ve yardım edebilecek forum üyelerinden yardım diliyorum.
-Yav biz bu akor şekillerini öğrendik iyi hoş da şimdi ben bunları dümdüz çalarsam yavan duyuluyor, diyorlar ki majör dizi notalarını dahil et. E hepi topu 7 tane notayız majör olarak zaten 4 tane akordan geliyor, geri kalanı da alsam dümdüz majör dizi çalmış olacağım. O zaman ben niye arpejleri öğrendim
Şaka bir yana gerçekten çok anlayamadım arpejleri öğrenme mantığını. Arpejleri çalmak yerine direkt majör dizi kullanmak çalımı hem daha ilginç hem de benim açımdan daha basit yapıyor. Bu kadar caz dünyası bu arpejleri boşuna öğrenmiyor herhalde, burada benim bir hatam olmalı fakat ne yapmalıyım arpejleri geçişlere daha iyi uygulamak için bilemedim. Bu konuda yardıma muhtaç durumdayım.
-İkinci problem ise gamları öğrenme meselesi. Şimdi ben mesela diminshed scale veya bebop scale öğrenmeli miyim yoksa bunlar daha sonrasının işi mi. Eğer öğreneceksem hangi vakalarda uygulamaya koymalıyım?
Not: Normalde her şeyi öğrenmem 1 sene sürmedi tabii. Okul, üşengeçlik (teori öğrenme konusunda), sadece caz çalmama gibi faktörler yüzünden çok uzadı bu süreç. Eğer çalışma azminiz varsa çok çok daha hızlı bir şekilde şuana kadar öğrendiklerimi öğrenebilirsiniz, bu da yeni başlayanlar için bir motivasyon olur umarım.
Bunlarla müzik yapmaya başlamak için belli şeyleri için içine katmak gerekiyor. Kabaca şöyle bir liste yapayım:Tekrardan teşekkür ederim. Şuan zorlanmıyorum arpejleri geçişlerde çalarken fakat sanırım biraz ritmik unsuru göz ardı ediyorum. Bir de her ne kadar arpejleri çalsam da simültane olarak çalmak zor olduğundan dediğiniz gibi inici ve çıkıcı şekilde çalıyorum. Bunu birazcık daha çeşitlendirmeye çalışacağım. Dediğiniz gibi yazdığınız son iki adımı uygulayacağım, hepsini yaptıktan sonra buraya bilgilendirme için tekrardan yazarım son durumu.Akor-arpej şekillerini öğrenmek, hecelemeyi öğrenmek gibi bir şey. Çok temel bir beceri. Ama elbette bunlarla kompozisyon yazamazsınız
- Caz klişeleri diyebileceğimiz tınıları üretecek şekilde kromatik notaların eklenmesi. Bunlar için belli yöntemler var.
- Hattın yönünün değiştirilmesi (aşağı-yukarı)
- Ritmik unsur (swing ve yine klişe gruplamalar)
- Akor yedeklemeleri (bir akor üzerine aynı fonksiyonda başka bir akor arpeji çalınması) : Bunlar hem diyatonik hem de kromatik olabilir.
- Bebop dizileri: Bunların belli başlı çalışma şekilleri vardır, normal dizileri gibi haldır huldur çalınmazlar, o zaman anlamını yitirirler. Akor seslerine dizi seslerini eklemek için kullanılırlar. Majör dizi seslerini rasgele eklemekle bu iş olmaz, o gibi düz tavsiyeleri verenler muhtemelen beboptan pek anlamıyor.
Bunları da yavan bir biçimde değil, mutlaka aşağıdaki bağlamlarda çalışmak gerekir
1)Tek akor üzerine akor sesleri ile emprovize
2) En azından bir tane standardın üzerine akor sesleri ile emprovize. (Mesela, Take the A Train...)
Ben daha detaylı yanıt yazarak yukarıdaki şıkları biraz açabilirim zamanım olduğunda. Size tavsiyem, en son yazdığım 2 şeyi denemeniz.
Majör7, min7, dom7 ve mi7b5 için bunu rahatlıkla yapıp yapamadığınızı bir görün derim. Tek akor tipi üzerinde emprovize çok faydalıdır ve sizi yaratıcı olmaya zorlar. Şu anda hem kromatik ses çalmadığınız hem de muhtemelen hep aynı sırada inici veya çıkıcı çaldığınız için sıkıcı geliyor. Ama ritmik unsurlarla birlikte çalmaya başladığınızda
çok farklı olacaktır. Gerekirse buraya bir tane kayıt örneği de koyarım.
Siz şu anda sadece akor sesleri ile Take the A Train üzerine deneme yapabilirsiniz.
Not: Yukarıda geçen "klişe" sözcüğünü lütfen "sıradan" veya "basmakalıp" anlamında düşünmeyin. Klasik cümleleri tanımlayan bir terimdir, caz kaynaklarında yaygın olarak kullanılır.
