Konuyu hortlatmış gibi olacağım biraz 🙂 Lakin cümbüş, (uzun ve kısa sap) bağlama, ud gibi enstrumanlar çoğunlukla çalınan parçaya göre akortlanabilir. Mesela TRT THM arşivlerinde de karar nota La olarak kabul edilmiştir, ve bu nota kısa sap bağlamada en üst boş tel ve orta telin ikinci perdesi, uzun sap bağlamada en alt boş tel, ud cümbüş gibi enstrumanlarda üstten 3. boş teldir. Ama TRT'de THM korolarında koristler çoğunlukla kadın erkek karışımından olduğu için karar ses Do olarak alınır. Ama yine notalar La karar sesi üzerinden okunur.
Onun dışında genel olarak kullanılan makamların çalış pozisyonları mevcuttur. Çalınacak parçanın karar sesine göre ve parçanın makamına göre farklı farklı akortlamak mümkün. Cümbüşün standart akordu ud ile aynıdır ve uddaki bam teli ile cümbüşteki en kalın çift tel çalınacak parçaya göre karar sesine çekilebilir. Misal, en klasik makamlardan parça hicaz ise ne Mi notasındaysa üstten dördüncü telleri mi notasına çekebiliriz, diğer tellerle arasında 2,5 ses aralığı olacak şekilde (gitardaki 5 perde) akortlayabiliriz, en üst teli de bi açış taksim yapacaksak yine 1 oktav kalın Mi notasına çekebiliriz.
Bir başka örnek, parça uşşak makam ailesinden hüseynî makamında ise (örnek: Erkan Oğur - Yarim senden ayrılalı), ve karar ses Do ise, bu karar sesi bir yukarıda bahsettiğim tellere çekemeyiz, ya tel kopar ya da çok gevşek olur. O yüzden bu tür bir eseri çalarken üstten 4. değil de 3. teli Do ya çekip geri kalanları yine 2,5 ses aralığı ile akortlayabiliriz.
Bir başka örnek, parça muhayyer kürdî ise (gitardaki bildiğimiz phrygian modu), orjinal yerinden (karar sesi Sol notasıdır, üstten 2.telin 3.perdeye denk gelen noktadan başlar🙂 ) çalmak biraz alışmışlık ister. Onun yerine parçanın karar sesine göre üstten 3. ya da 4. teli (bu iki telden hangi telin orijinal akort sesine yakın ise) o karar sesine akortlarız, sonra boş telden başlayarak phrygian modu geçeriz, al sana muhayyer kürdî.
Dolayısıyla cümbüş enstrumanında farklı akort imkanları mevcut. 7 yıl boyunca Bolu'da THM korosunda cümbüş çaldım, olabilecek her türlü akort kombinasyonunu denedim ve akort noktasında her yola gelebiliyor cümbüş.
