Blackstar ht5 kombo amfim var. Daha blues tonlar almak istiyorum. 12ax7 lamba var sanırım preamfi katında. Power lambasını değiştirsem bias ayarı gerektirir mi? Bias ayarı da yapabileceğim bir şey değil sanırım. Biraz tecrübe gerektiriyor. Preamfi katı için ve bias ayarı gerekmiyor ise power katı için hangi marka hangi tip lamba kullanabilirim?
Blackstar Lamba Seçimi
- Konuyu açan Tüpçü
- Başlangıç tarihi
Öncelikle şunu söyleyeyim: Tüplerin ömrü ortalama 5000 saat. Yaklaşık kullanım sürenizi hesaplayarak power tüplerini ona göre değiştirmeniz daha doğru olacaktır.
Bias ayarı biraz değişik bir iş ve markadan markaya değişiyor. Bendeki 5150III'ün JJ marka power tüplerini SOVTEK markayla değiştirdim. JJ için yapılmış bias ayarı SOVTEK için tehlike arz ediyordu 🙂 Bias ayarı yaparken, önce power tübünün anot gerilimine bakmalısınız. Ardından, power tübünün anodundan geçen akımı yaklaşık olarak ölçebileceğiniz bir direnç bulunmalıdır baskıdevre kartında, onu bulmalısınız. Tüp kaç W ise, onun en fazla %70 inin harcanacağı kadar akım geçecek şekilde bias ayarı yaptığınızda, ortalama bir kaliteye ulaşmış olacaksınız.
Bendeki örneği anlatayım:
SOVTEK 6L6 30W. %70'i 21W yapar. 5150III'teki power tüplerinin anot gerilimi 485V. Bu durumda 21/485 = 43mA. İki tane power tübü olduğu için 86mA geçecek. Bias değerini gösteren 10hm direnç üzerinde 86mV değerini görene kadar "BIAS" trimpotunu oynattım.
Preamp tüpü olarak ECC83 veya 12AX7 kullanılıyorsa amplifikatörünüzde, herhangi bir marka 12AX7 takabilirsiniz. Fakat şu var: Bütün tüplerde mikrofoni ve gürültüye ilişkin bazı tespitler var. Her ne kadar 12AX7 ler "low-noise" olarak bilinse de, farklı marka tüplerde, tonal açıdan pek değişiklik olmasa da, gürültü anlamında değişiklik olabiliyor. Bunu iyi araştırmalısınız. Benim şahsî tespitim, Tung-Sol marka 12AX7 lerin neredeyse JJ kalitesinde olduğu yönünde.
Bias ayarı biraz değişik bir iş ve markadan markaya değişiyor. Bendeki 5150III'ün JJ marka power tüplerini SOVTEK markayla değiştirdim. JJ için yapılmış bias ayarı SOVTEK için tehlike arz ediyordu 🙂 Bias ayarı yaparken, önce power tübünün anot gerilimine bakmalısınız. Ardından, power tübünün anodundan geçen akımı yaklaşık olarak ölçebileceğiniz bir direnç bulunmalıdır baskıdevre kartında, onu bulmalısınız. Tüp kaç W ise, onun en fazla %70 inin harcanacağı kadar akım geçecek şekilde bias ayarı yaptığınızda, ortalama bir kaliteye ulaşmış olacaksınız.
Bendeki örneği anlatayım:
SOVTEK 6L6 30W. %70'i 21W yapar. 5150III'teki power tüplerinin anot gerilimi 485V. Bu durumda 21/485 = 43mA. İki tane power tübü olduğu için 86mA geçecek. Bias değerini gösteren 10hm direnç üzerinde 86mV değerini görene kadar "BIAS" trimpotunu oynattım.
Preamp tüpü olarak ECC83 veya 12AX7 kullanılıyorsa amplifikatörünüzde, herhangi bir marka 12AX7 takabilirsiniz. Fakat şu var: Bütün tüplerde mikrofoni ve gürültüye ilişkin bazı tespitler var. Her ne kadar 12AX7 ler "low-noise" olarak bilinse de, farklı marka tüplerde, tonal açıdan pek değişiklik olmasa da, gürültü anlamında değişiklik olabiliyor. Bunu iyi araştırmalısınız. Benim şahsî tespitim, Tung-Sol marka 12AX7 lerin neredeyse JJ kalitesinde olduğu yönünde.
5000 saate bakmaya gerek yok, lambalar ömürlerini doldurduklarinda elektron emisyonları düşer bu yüzden çalışma noktaları değişir yani soundda belirgin değişiklikler olur ayrıca gürültü yapmaya başlar.
Bias ayarının lamba markası ile ilgisi yok ve markadan markaya değişmez. Bias ayarı ampli tasarımcısının isteklerine göre değişir.
Bias ayarının lamba markası ile ilgisi yok ve markadan markaya değişmez. Bias ayarı ampli tasarımcısının isteklerine göre değişir.
Birkere en başta %70 gibi, 485V gibi sabit bir değer yok, tasarımdan tasarıma değişir. Yaptığın hesaptaki 30W; 6L6 tipi lambanın AB sınıf push-pull çalışma şartlarında ürettiği güç fakat bias dediğin şey DC çalışma noktasıdır hiçbir üretim olmadan tükettiği güçtür. Yani elma ile armut arasında işlem yapmışsın.
Bu durumda bias nedir onu anlatmak gerekiyor gibime geliyor.
Bias Türkçe'de ön gerilimleme olarak geçen, yükseltici elemanı çalışmaya hazır hale getirme durumudur.
Neden yükseltici elemanı çalışmaya hazır hale getirmek gerekir?
Yükseltici elemanlar tek yönlü akım gecirirler bu sebeple biaslanmamis bir eleman yalnızca tek alternansi guclendirebilir. Yani Ac sinyali guclendirebilmek için bias şarttir.
Bias Türkçe'de ön gerilimleme olarak geçen, yükseltici elemanı çalışmaya hazır hale getirme durumudur.
Neden yükseltici elemanı çalışmaya hazır hale getirmek gerekir?
Yükseltici elemanlar tek yönlü akım gecirirler bu sebeple biaslanmamis bir eleman yalnızca tek alternansi guclendirebilir. Yani Ac sinyali guclendirebilmek için bias şarttir.
Güç katlarında bias ayarı neden vardır?
Aynı model aynı marka güç lambaları bile olsa ufak tefek mekanik farklılıklar kaçınılmazdır. Bu da lambayı aynı şekilde kutuplasaniz bile üzerinden geçen akımların farklı olmasına sebep olur, farklı akımlar katot direnci(trimpot) üzerinden geçerken farklı ızgara gerilimi oluştururlar. İşte push pull çalışan amplilerde iki lambanın ızgara gerilimlerini esitleyebilmek için trimpot ile ayar yapmanız gerekir. Yani güç lambalarinizi aynı marka lamba ile degistirseniz dahi bias ayarı yapmak zorundasınız hatta güç lambalarının yerini bile degistirseniz yine ayarlamak zorundasınız.
Fixbias veya Autobias amplilerde bir katot direnci olmadığından ve ızgara gerilimleri direk güç trafosu üzerinden verildigi için push-pull çalışan iki lambada eşit ve sabittir bu yüzden ayar gerektirmez.
Aynı model aynı marka güç lambaları bile olsa ufak tefek mekanik farklılıklar kaçınılmazdır. Bu da lambayı aynı şekilde kutuplasaniz bile üzerinden geçen akımların farklı olmasına sebep olur, farklı akımlar katot direnci(trimpot) üzerinden geçerken farklı ızgara gerilimi oluştururlar. İşte push pull çalışan amplilerde iki lambanın ızgara gerilimlerini esitleyebilmek için trimpot ile ayar yapmanız gerekir. Yani güç lambalarinizi aynı marka lamba ile degistirseniz dahi bias ayarı yapmak zorundasınız hatta güç lambalarının yerini bile degistirseniz yine ayarlamak zorundasınız.
Fixbias veya Autobias amplilerde bir katot direnci olmadığından ve ızgara gerilimleri direk güç trafosu üzerinden verildigi için push-pull çalışan iki lambada eşit ve sabittir bu yüzden ayar gerektirmez.
Son düzenleme:
PR1: Bias voltaj ayarı için
PR2: Lambalar arasındaki voltaj dengesini sağlamak için, balans yani
Niyetim tartışma yaratıp ortamı germek falan değil; fakat belli ki mesajımda gözden kaçırdığınız yer(ler) var:
Tasarımdan tasarıma değiştiğinin farkında olarak zaten anot geriliminin ölçülmesi gerektiğini söylemişim mesajımda. 485VDC anot gerilimini, kendi amplifikatörümdeki bias ayarını yaparken ölçtüğüm değer olarak, yani örnek olarak verdim (Ayrıca paragrafın başında da ÖRNEK diye yazıyor). Ayrıca %70'i de, sabit, olması gereken bir değer olarak göstermiyorum. "Ortalama bir kaliteye ulaşırsınız" diyorum. Fakat %70'i de, gerek tasarımcılar, gerek modifikasyon yapanlar, ortalama bir değer olarak görürler. Bunla ilgili birçok makale bulmanız mümkün.
Verdiğim örnekteki 6L6 nın 30W güç değeri, A/B sınıfı push pull konfigürasyonda aktaracağı güç değildir tek, A sınıfı olarak çalışırken de aktaracağı güçtür. Zaten A/B sınıfı push pull güç katları, pozitif ve negatif alternansları ayrı ayrı kuvvetlendiren iki B sınıfı güç katının bir araya getirilmesiyle oluşur gibi düşünülebilir. O yüzden verdiğim değerler, yalnızca AB sınıfı çalışma için geçerli değildir.
Son düzenleme:
- Konu Sahibi Konu Sahibi
- #11
Aklıma takılan bir soru daha var. Amfinin orijinalinde 1 adet ecc83 ve 1 adet 12bh7 var. Bunların ikisi de preamp lambası sanırım. Power katında lamba yok mu? Ya da ecc83 power katı için de kullanılıyor mu? Bir de benimki eski üretim ht5. 10 inç celestion gh-10 olanlardan. Yeni üretimlerle fark var mı preamp ve power katında?
ECC83 orda sadece opampli (transistorlu) kuvvetlendiricinin çıkışında, yine preamp/driver gibi çalışıyor, power katında iş yapmıyor. 12BH7 de, esasında bir power tüpü değil, preamp/driver maksatlı tüp. Tabi ampli 5W olunca, kocaman EL34, 6L6, KT66 gibi tüplere lüzum yok.
Eski yeni ayrımı konusunda ise bir şey diyemeyeceğim.
Eski yeni ayrımı konusunda ise bir şey diyemeyeceğim.
12bh7 power amp lambası, 12ax7 preamp
6L6 AB sınıf push pull çalışırken ancak 30 watt güç üretebilirken, A sınıfı olarak çalışırken üreteceği(aktarmak yazmışsın ama lambalar güç aktarmaz) güç nasil 30 watt oluyor?
Verdiğin değerler nasil sadece AB sınıfı calisma için değil? Baska hangi sınıfları kapsıyor?
Unutmadan % 65-70 hot bias diye geçen nokta ama sen hala kalite diyorsun, nedir bu ortalama kalite? Kalite buysa neden cold biasli ampliler üretilir?
Soylemiyim diyorum zorla soyletiyorsunuz, ne makalesi abi 100 yıllık eski bir teknoloji uzay teknolojisi değil. Her forumda hot bias, cold bias, cool bias vs... hakkında yüzlerce tartışma ve bilgi mevcut.
Soylemiyim diyorum zorla soyletiyorsunuz, ne makalesi abi 100 yıllık eski bir teknoloji uzay teknolojisi değil. Her forumda hot bias, cold bias, cool bias vs... hakkında yüzlerce tartışma ve bilgi mevcut.
Orada haklısınız, "A, A/B veya B sınıfındaki konfigürasyonlar için bias'ın %70'e ayarlandığını, bunun için 30W değerinin %70 inin hesaba katıldığını" anlatırken kurduğum yanlış bir cümle. Özür diliyorum o yüzden. Ama hâlâ gücün aktarıldığı konusunda ısrarcıyım; zira güç kaynaktan çekilir ve çıkış tüpleri ise sadece aktarma organıdır. Eğer bu tüpler güç üretiyor olsalardı, güç kaynağına (power supply) ne lüzum vardı? Preamp katı sinyali kuvvetlendirir (gerilim olarak), güç katları ise bu yüksek gerilimli sinyali, belki bir miktar kuvvetlendirerek, gereken akımla beraber yüke aktarır. Aktarım esnasında da bir miktar güç harcar.
Gelelim %70 olayına. Evet, hot bias diye ayarlanan nokta. Ve evet, kalite diyorum. Kaliteden kastım, power katı distorsiyonu. Ben bu tip aletlere nihayetinde bir miktar Hi-Fi gözüyle de bakıyorum. Neden power katında distorsiyon isteyeyim? Cold bias yaparsam (yani anot akımını düşük tutarsam), düşük seste hemen distorsiyona girecek, çünkü headroom az. Hot bias yaparsam (%70 gibi bir noktaya getirirsem) anot akımı daha fazla olacak, headroom fazla olacak, boşta tükettiği güç fazla olacak; ama en azından power katı distorsiyonu olmayacak. Derdimiz bu.
Yazdıklarından elektroniğin mesleğin olmadığın ve elektronik ile hobi olarak ilgilendin anlasiliyor. Hobi olarak ilgilenen birine göre oldukça bilgili olduğunu söylemeliyim ve bildiklerini güzel bir dil ile açıklaman, bunun faydalı bir tartışma olacağının sinyallerini veriyor fakat bazı eksiklerin var ve bu eksikler bazı yanlışlara sebep oluyor. Kafa karışıklığı oluşturmadan adım adım tartışalım ki ortada yanlış kalmasın.
Güç aktarım konusunu irdelelim önce;
Amplifikator AC analizleri eşdeğer devreler kullanılarak yapılır, bunlar thevenin ve norton eşdeğer devreleridir. Bu eşdeğer devrelerin birinde ampli dinamik anot direnci paralel bağlı bir akım kaynağı şeklinde, digerinde dinamik anot direnci seri bağlı bir gerilim kaynağı şeklinde ifade edilir. Yani power amp bir güç kaynağıdır ve giriş sinyalini güçlendirmek amacı ile kullanılır.
Güç aktarımı ise anot devresi üzerindeki lambanın ürettiği gücün yüke yani hoparlöre aktarılması durumudur. Maksimum güç aktarım teoremi bunu konu alır ve şöyle der; üretilen gücün maksimum olarak aktarılması için kaynak direnci(burda dinamik anot direnci) ve yük direnci(burda hoparlör) eşit olmalıdır. Bu eşitliği sağlamak içinde output trafolari kullanılır. Yani güç aktarımı ile ilgili kısım çıkış trafosudur.
Güç aktarım konusunu irdelelim önce;
Amplifikator AC analizleri eşdeğer devreler kullanılarak yapılır, bunlar thevenin ve norton eşdeğer devreleridir. Bu eşdeğer devrelerin birinde ampli dinamik anot direnci paralel bağlı bir akım kaynağı şeklinde, digerinde dinamik anot direnci seri bağlı bir gerilim kaynağı şeklinde ifade edilir. Yani power amp bir güç kaynağıdır ve giriş sinyalini güçlendirmek amacı ile kullanılır.
Güç aktarımı ise anot devresi üzerindeki lambanın ürettiği gücün yüke yani hoparlöre aktarılması durumudur. Maksimum güç aktarım teoremi bunu konu alır ve şöyle der; üretilen gücün maksimum olarak aktarılması için kaynak direnci(burda dinamik anot direnci) ve yük direnci(burda hoparlör) eşit olmalıdır. Bu eşitliği sağlamak içinde output trafolari kullanılır. Yani güç aktarımı ile ilgili kısım çıkış trafosudur.
Benzer Konular
