Blackstar Lamba Seçimi

Yanlış anlaşılmasın, 5 yıllık elektronik mühendisiyim. Şimdi burdan yola çıkarak kesin "Vay bi' de mühendismiş, sen mühendissen eğer yandı bu ülke!" diyebilirsiniz. Audio tarafı uzmanlık alanım değil; ama audio üzerine hâlâ çalışmalar yürütüyorum. Çalıştığım şirkette analog devre ve kart tasarımcısıyım. Çeşitli audio projeleri geliştirdim. Tabii biz transistörlü yapıyoruz 🙂 Tüplü devrelerle de son 1 yıldır ciddi anlamda ilgileniyorum.90 yaşında profesör danışmanımız var, o bu konuda oldukça yardımcı oluyor. Bizim de haliyle yanlış hatırladığımız şeyler de olabiliyor.

Power katındaki sürücü elemanların (transistör, tüp vs.) gücü "ürettiği" konusunda bir kavram kargaşası oluşmuş anladığım kadarıyla. Benim gücü üretmekten anladığım, bir güç kaynağı gibi davranmak. Böyle düşününce eşdeğer devredeki (pi, hibrid, thevenin, hangi tabiri kullanıyorsanız) akım kaynağı, her halükârda bağımlı akım kaynağıdır. Bağımlı akım kaynağı da bu elemanın "güç kaynağı ya da güç üreticisi" olduğu anlamına gelmez. Sizin üretmekten kast ettiğiniz, şekillendirmek. Çünkü güç, kaynaktan çekiliyor ve yüke aktarılıyor; aktarılacak gücün akım ve gerilim kısmı, sürücüler vasıtasıyla oluşturuluyor/şekillendiriliyor (çünkü kaynak DC). Böyle düşününce tamam. O zaman empedans eşitleme amaçlı çıkış trafosunu (OT) aktarma organı gibi düşünebilirsiniz.

Öyle demiyorum, elektronik geniş bir alan ve her alanda bilgili olmak pek mümkün değil, gayet normal. Projelerinizde başarılar diliyorum, ve yaşlı kurt bulduğunuz için cok şanslı olduğunuzu söylemek lazım zira onlarla yapılan lambalı ampli muhabbetlerine doyum olmuyor. Konuya gelirsek;
Evet elbette bağımlı kaynak, giriş gerilimine bağımlı olmak durumunda zira yapılan iş amplifikasyon, bu yüzden bağımlı olduğunu söyleme gereği duymuyorum. Fakat power amp ortada olmayan bir ac gücü oluşturduğu için üreten demekte sakınca görmüyorum.

programci_84 demiş ki:

Gelelim %70 olayına. Evet, hot bias diye ayarlanan nokta. Ve evet, kalite diyorum. Kaliteden kastım, power katı distorsiyonu. Ben bu tip aletlere nihayetinde bir miktar Hi-Fi gözüyle de bakıyorum. Neden power katında distorsiyon isteyeyim? Cold bias yaparsam (yani anot akımını düşük tutarsam), düşük seste hemen distorsiyona girecek, çünkü headroom az. Hot bias yaparsam (%70 gibi bir noktaya getirirsem) anot akımı daha fazla olacak, headroom fazla olacak, boşta tükettiği güç fazla olacak; ama en azından power katı distorsiyonu olmayacak. Derdimiz bu.

Hepsini görmek için tıklayın...

Simdi gitar amplisine Hifi gözüyle bakmak cok yanlış, hani ucundan köşesinden alakası yok. Birkere power lambalarının kırılması gitar amplilerinde istenen bir durum. Diyelim ki istemiyorsun, hifi sinyal işlemek amacindasin ozaman neden ultra lineer trafo kullanmıyorsun ve neden damping faktörü bukadar düşük tutuyorsun hatta çoğu gitar amplisinde dp 1, yani maksimum güç aktarımı var. Ayrıca madem amacın distorsiyondan kaçınmak %70 değil daha hot biaslarsinki A sınıf çalışmaya yaklaşasın. Yani %70 öyle en kaliteli kısım değil, en kaliteli sinyal işleme A sınıf olur.

izzzyy demiş ki:

Simdi gitar amplisine Hifi gözüyle bakmak cok yanlış, hani ucundan köşesinden alakası yok. Birkere power lambalarının kırılması gitar amplilerinde istenen bir durum. Diyelim ki istemiyorsun, hifi sinyal işlemek amacindasin ozaman neden ultra lineer trafo kullanmıyorsun ve neden damping faktörü bukadar düşük tutuyorsun hatta çoğu gitar amplisinde dp 1, yani maksimum güç aktarımı var. Ayrıca madem amacın distorsiyondan kaçınmak %70 değil daha hot biaslarsinki A sınıf çalışmaya yaklaşasın. Yani %70 öyle en kaliteli kısım değil, en kaliteli sinyal işleme A sınıf olur.

Hepsini görmek için tıklayın...

Ben kendi mesajımda enstrüman amplifikatörlerini %100 Hi-Fi gözüyle değerlendirmiyorum zaten (En son alıntıladığınız mesajıma bakınız). Amaç burda Hi-Fi sinyal işlemek de değil, bu aşikâr. Ama yine de frekans aralığı cevabı, geçiş (cross-over) distorsiyonu, simetrik kırpılma, verim, çıkış distorsiyonu gibi konularda Hi-Fi gözüyle bakmak lazım kanaatindeyim. Zaten %100 Hi-Fi gözüyle bakıyor olsak, preamp katındaki distorsiyonu niye isteyelim veya mesela, niye power katındaki bias için fikir beyan edelim? Bırakırız, self-biasing olur. Çıkış katı distorsiyonu da hiç gündeme gelmez.

Bias hesaplarken kullandığımız %70 noktasının en kaliteli çıkışı verdiğini de söylemiyorum veya iddia etmiyorum (Önceki mesajıma bakınız). En kaliteli çıkışı A sınıfı kuvvetlendirici verir, doğru (çünkü cross-over distorsiyonu yok); fakat verim de önemli burda. Onun için %50 bile verim sağlamayan A sınıfını seçmiyoruz çoğu zaman (seçenler de var tabii). Daha önce de söyledim: %70 konumu, ortalama bir vaziyet sağlar. Amaç distorsiyondan %100 kaçınmak değil çünkü. Distorsiyondan %100 kaçınmak isteseydik preamp distorsiyonu istemezdik, power katındaki bias ayarından bahsetmezdik, bütün enstrüman amplifikatörleri de hot-bias üretilirdi. Derdimiz, düşük seste çıkış tüpleri hemen kırılma (break-up) konumuna geçip distorsiyon yaratmasın, pay (headroom) bıraksın. Bunu yukarıda da söyledim. Hani hep derler ya: "Tüplü amplifikatörlerin sesini açınca daha bir güzel ton verir" diye, işte bu "sesi açmak" için pay bırakılır hep. Günümüzde 2, hatta 3 kanal üretilen amplifikatörlerde zaten preamp katında istenen distorsiyon büyük ölçüde sağlanabiliyorken (High-gain/Lead kanallarda ters seri bağlı diyot kırpmasıyla veya FET/BJT tabanlı opamplarla, ardından tüplerle; clean/crunch kanallarında da yine tüplerle) ayrıca çıkış katındaki tüplerden gelecek distorsiyon düşük seslerde sağlanmasa da olur. Adam istiyorsa onu yüksek seslerde sağlar, bunun için payımız var bias sayesinde. Düşük seste sağlamak istiyorsa da %70 in altına iner. Hem konuyu başlatan arkadaş da daha Blues tonlar istediğinden bahsetmiş. Tarz hakkında %100 fikrim yok; ama sanki power katı distorsiyonu da düşük seslerde istenmez gibime geliyor.

Yerine oturmamış taşlar var sanırım bu yüzden kendini yanlış ifade ediyorsun. Gitar amplisine bile Hifi gözüyle bakarsan, ne Hifi değil? Herşey hifi ozaman. Ampli tasarlarken parametreleri hesaplamaya hifi gözüyle bakmak mi denir? Hifi gözüyle bakmanın oranı mı olur? Napiyoruz simdi gitar amplilerine %50 hifi gözüyle mi bakıyoruz? Amaç hifi sinyal işlemek değil bu aşikar diyorsun tamam ozaman bitti kapat hifi mevzuunu, kullanma o kelimeyi.

"En kaliteli çıkışı A sınıfı kuvvetlendirici verir, doğru (çünkü cross-over distorsiyonu yok); fakat verim de önemli burda. Onun için %50 bile verim sağlamayan A sınıfını seçmiyoruz çoğu zaman." Demişsin fakat;

Hayır, crossover distorsiyonu olmadığı için değil, sinyalin tamamını lineer bölgede işlediği için en kaliteli sinyal işleme A sınıfı operasyonda olur. Crossover distorsiyonu ile çalışma sınıfın hiç ilgisi yok.

% 50 bile verim sağlamayan A sınıfı diyorsun. Lambaların A sınıfı çalışmada anot verimlerini bir gözden geçir bırak %50 yi, bakalım %25 verimi geçen lamba bulabilecek misin?

Headroom düşük diyorsun da, amplini cool biasla bakalım volume kactan sonra kırılacak power amp. Öyle düşük volume de falan kırılma söz konusu değil.

Ayrıca bir önceki mesajimda % 70 den daha hot biaslarsin daha kaliteli olur dedim, bunu düzeltmek yerine hifi kısmına takılmışsın. Neyse ben duzelteyim %70 den daha fazla biaslayamazsin, %70 bile risk lambalar için, lambaların ömrünüde kısaltır, daha yüksek güç tüketir ve çoğu durumda gereğinden fazla headroom alanı oluşturur.

Birde alltube amplilerin preamplarında distortion ters seri bağlı diyot ile elde edilmez hatta ters seri bağlı diyot ile hicbiryerde distortion uretilemez zira üzerinden sinyal geçmez, demeye calistigin ters paralel diyot ile yapılan simetrik clipping ama tube ampların %95 inde opamp da dahil gain stage ve harmonik üretmek için hiçbir yarı iletken eleman kullanılmıyor.

"High-gain/Lead kanallarda ters seri bağlı diyot kırpmasıyla veya FET/BJT tabanlı opamplarla, ardından tüplerle; clean/crunch kanallarında da yine tüplerle"
Genel bir durummuş gibi bunu söylemen ilginç. Bahsettigin gibi olan kaç ampli sayabilirsin ?

Genel bir durum olmayabilir; tabii illa ters seri bağlı zenerle olmuyor, paralel bağlı diyotlarla da oluyor; ilk aklıma geleni yazdım; fakat incelediklerimin bazılarında da karşılaştığım bir şey ters-seri bağlı zener ile kırpma. Şu an bendeki ampli olan EVH 5150III'ün (Peavey 5150 II'nin devamıdır) 50W ve 100W modellerinin şemaları kendi web sayfasında var, buraya da koyuyorum şimdi bir ekran görüntüsü. Giriş kısmında 3. kanalda, ilk kuvvetlendirici katından sonra iki seri bağlı zener var ve simetrik clipping için konmuş gibi geliyor. EDIT: Hoş, send-return bloğundan sonra da ters paralel 4148 çifti içeren opamplı bir bloğa giriyor. Kezâ 50W modelinde preamp çıkışından sonra da opamplı blok var.

Bunun haricinde, Rivera'nın KR-7 modeliydi sanırım, şemayı bulamıyorum şimdi kısıtlı zaman ve şirketin filtreli internetinden ötürü, onda da yine böyle bir durum var ama emin değilim, kontrol edeceğim tekrar. HT-1 ve HT-5 için de bazıları full tüplü amplifikatör diyor; fakat şemasını inceleyince bu sınıfa girmeyeceği belli, onda neredeyse tüm gain-stage TL072 lerle dolu. Ama bunu saymıyoruz tabii.

1n5246 devrilme gerilimi 16V olan bir zener diyot, sence orda ac ses sinyalinin 16V sınırını aşma gibi bir ihtimali varmı ki, clipping oluşsun?

İlk katın kazancı, hesaplayınca 60 civarı çıkıyor (plate direnci 70k, mü 100, kattotta büyük kondansatör var, diğer değerler de şemadan), şemada işaretlenen test değerlerine bakınca 141/3 = 47 çıkıyor, biz 47 alalım. Manyetikten gelen sinyal humbucker lar için 0.6-1V, hatta bazen 2V civarında bile olabiliyor. EMG81 veya AHB-1 kullanılsa 3-4.5V olabiliyor. Bu durumda, ilk kuvvetlendiricinin anodunda 600mV input için 27V gerilim görülecek. Gain trimpotunun değerine bağlı olarak Q1'in drain'inde 16V'u geçen değer görülebilecektir. Hem orası 16V u geçmeyecekse, adam niye kırpıcı ters-zener çifti koysun ki, hem de high-gain kanalına?

İlk kattan sonraki gerilim bölücüler bir ise yaramıyor diyorsun yani öylemi ? Hadi dediğin gibi olsun 16V'u geçsin zenerde bunu kirpsin yani 2. Katın girişi tepe değeri 16 V olan Ac sinyal olsun. Bak simdi 2. Katın ızgara gerilimine -1.45 V, buraya 16V girerse ne olur biliyor musun? Bu şekilde 12ax7 hiç 16 V ile sürülür mü?

izzzyy demiş ki:

İlk kattan sonraki gerilim bölücüler bir ise yaramıyor diyorsun yani öylemi ?

Hepsini görmek için tıklayın...

Mesajımı okursanız "Gain trimpotunun değerine bağlı olarak Q1'in drain'inde 16V'u geçen değer görülebilecektir." ifadesini görürsünüz. Yani gain'in durumuna göre, 16V'a ulaşabilir ya da hiç ulaşmadan kırpılmasız geçebilir.

Cevabın diğer kısmına da eve gidince devam edeceğim. Mesai saati bitimi zira.

Mesajını okudum merak etme, ulaşmadığı durum ilgilendirmiyor beni zira clipping var diyorsun buda ulaştığı durumda oluyor. Dolayısıyla o 12ax7 'nin 16 V ile sürüldüğünü söylüyorsun. Mesaiden gel cevap yaz ondan sonra neden orası 16 V olmaz söyleyeceğim.

EDIT: Tamam, tasarımcının konuyla ilgili bir mesajını buldum. Distorsiyon karakteristiğine etkisi yokmuş zenerlerin. FET li susturma devresinin bir parçasıymış.

Peki bu durumda gain bu kadar yüksek iken gerilim bölücüler olsa dahi ikinci kata 10Vac ulasmayacak mı hiç? Merak ettim cidden. Tüp hesabım iyi değildir de. Aydinlatirsaniz sevinirim.

anlaşılan bu konuda sizden öğrenecek çok şeyim var. 🙂

Burdaki fet zaten switch, diyotların onunla ilgili olduğu belli, diğer yandan amplide yeterince gain stage var, diyot clippinge ihtiyaç yok. Şimdi burdaki olay su; ızgaraya katot ongeriliminden yüksek sinyal girişi olursa ızgara pozitif gerilimlenir. Izgara pozitif olduğu anda katottan anota akan elektronlar ızgaraya yapışır. Bu yüzden anot akımı durur ve ac sinyal çıkışa ulaşmaz. Simdi 1.45 V ile ön gerilimlenmis 12ax7'yi 16 V ile sürersen sinyalin 1.45 V 'tan sonraki kısmı kirpilir, sinyal bukadar aşırı clippinge uğradığında ortaya sacmasapan sesler çıkar, çıkıyor.(bunu kendin de deneyip görebilirsin) Biraz bodoz anlattım anlaşılmayan kısım varsa sor lütfen.

Sağolun. Oldukça iyi anladım. Sorularımı özel mesaj olarak gönderiyorum; zira konunun buradan yürümesi belki doğru olmayabilir. Ama cevabı buraya yazmak size kalmış.

Teşekkürler.

Öhöm, başlığı hafifçe hortlatalım 😗😀

Son bir kaç gündür HT5 kombo amfimde büyük oranda tiz kaybı yaşıyorum, önceden tiz potu 5'i geçince kulak tırmalarken şimdi sonuna kadar açıyorum bana mısın demiyor. Anladığım kadarıyla 12BH7 uzatmaları oynuyor şu an.
Şimdi yeni bir ampul alsam bu blackstar'ın bias ayarını nerede yaptırabilirim, yaptıran var mı buralarda?

Şu linkte güzelce anlatılmış: Official Blackstaramps Forum • View topic - Blackstar HT-5 Tube Swap

Fakat ne yukarıdaki link, ne de sevgili @izzzyy ve sevgili @programci_84 'nın klingon dilinde yaptığını düşündüğüm diyalog benim için bir şey ifade etmiyor tabi :yuck::sour::vomit::mooning:💩

O işin Vulkancası, HT5'e bias falan gerekmiyor. Bu arada, eq kaybı daha çok preamp lambası ile ilgilidir. Güç katını bitirmen için amfinin sesini en az altıda çalman gerek. Bizde amfiler genelde kısık seste kullanıldıkları için çnce preamp lambası biter.

hackeiommi demiş ki:

O işin Vulkancası, HT5'e bias falan gerekmiyor. Bu arada, eq kaybı daha çok preamp lambası ile ilgilidir. Güç katını bitirmen için amfinin sesini en az altıda çalman gerek. Bizde amfiler genelde kısık seste kullanıldıkları için çnce preamp lambası biter.

Hepsini görmek için tıklayın...

Sn. @hackeiommi , öncelikle "all hail spock!" :vulcan: 😀

Aslında şöyle bir durum var, bir ay kadar önce stok 12ax7 'yi tungsol ile değiştirdim ve bir süre sorunsuz kullandım. Elimde 2 adet 12ax7 var halihazırda, bir tane TAD bir tane EHX, bir deneyeyim gidince...

Eğer sorun 12ax7 de değilse bile çekindiğim nokta şu özetle: 12bh7 'yi değiştirsem ampliyi veya evi yakar mıyım, lamba red plate olur mu, çıkış trafosunu elime alır mıyım, fazla ısı komponentleri yakar eritir mi, elektrik bir şekilde jaktan bana ulaşır mı? Vintage vox amplilerin hot bias yüzünden sahnede alev aldığı hikayeleri var yabancı forumlarda, tırstım :dead😱_O

Hocam selamlar, başlığı baştan sona okudum, elektronik mühendisliği diplomamı nerden alabilirim acaba 😀

Buried demiş ki:

Sn. @hackeiommi , öncelikle "all hail spock!" :vulcan: 😀

Aslında şöyle bir durum var, bir ay kadar önce stok 12ax7 'yi tungsol ile değiştirdim ve bir süre sorunsuz kullandım. Elimde 2 adet 12ax7 var halihazırda, bir tane TAD bir tane EHX, bir deneyeyim gidince...

Eğer sorun 12ax7 de değilse bile çekindiğim nokta şu özetle: 12bh7 'yi değiştirsem ampliyi veya evi yakar mıyım, lamba red plate olur mu, çıkış trafosunu elime alır mıyım, fazla ısı komponentleri yakar eritir mi, elektrik bir şekilde jaktan bana ulaşır mı? Vintage vox amplilerin hot bias yüzünden sahnede alev aldığı hikayeleri var yabancı forumlarda, tırstım :dead😱_O

Hepsini görmek için tıklayın...

Eyvallah :vulcan::happy:

Blackstarlar HT1 ve HT5 amfilerde bias bildiğim kadarı ile sabit. Bu yüzden lambayı değiştirilirken yapılması gereken şeyler basit ve temel şeyler. Amfiyi kapalı ve soğuk tutmak gibi. Sonra aç ve çal.

Hot bias amfinin güç katının erken kırılmasını sağlayan bir ayar. Ama Voxlar'ın güç katı biraz değişik bir hikaye. Vox gibi çalışmaları için kendi bias ayarında kalmaları amfinin hayırına. Bir de Voxların iki tip AC'si var. Biri el yapımı modelleri; pahalı olanlar, bir de devre kartına fabrikasyon olanları var. Fabrikasyonlarında dayanıklılık sorunu olabiliyor. Yoksa el yapımı olanları da yakmak, trafoları çok eskimemiş ise biraz marifet gerektiriyor.