Arkadaşlar,
Çok güzel ve herkesi ilgilendirecek bir konuyu gündeme getirmişsiniz. Bu konu ile ilgili daha önce bir yazı varmıydı araştırmadım ama en azından güncel olan bu başlık ile ilgili mesleğim elektronik olduğu için sizleri bilgilendirmek istedim.
Birincisi konunun asıl başlığı "Gürültü" dür. Dip gürültüsü bu konuunu alt katagorisidir. Gürültüyü şöyle tarif edebiliriz, herhangi bir yolda herhangi bir şekilde ileryeleyen elektromanyetik veya her türlü titreşimin diğer tarafa varırken türlü etkenler ile orjinal karakterin bozularak veya distorte olarak veya kirlenerek varmasıdır. Bir başka deyişle orjinal sinyalin bozulmasıdır.
Bu bozulmanın nedenleri ve çözümlerinden önce çeşitlerine deyinmek isterim. Şeşitlerine girmeden önce dikkat ederseniz ses sinyali demedim, çünkü prensip olan gürültüdür, bu ses sinyalinde de olabilir radyo sinyalinde de olabilir, ışık seviyesindeki sinyalde de olabilir.
1-Sinyali üreten veya sinyalin son noktaya kadar olan bölümdeki cihazlardan kaynaklanan gürültü (dip gürültüsü bu sınıfın içine girer).
2-Sinyalin son noktadan çıktıktan sonraki safhasındaki gürültü. bir başka deyişle dış etkenlerden kaynaklanan gürültü.
Sinyalin elektronik devrelerde yoluna devam ederken oluşan gürültünün bir kaç nedeni vardır. Elektronik devre elemanlar drenç, kondansatör bobin ve yarı iletkenler olarak belli gruplara ayrılırlar. Yarıiletkenler (transistör, entegre vb.) çalıştıkları yere göre, kalitelerine göre, devrediki kazançlarına göre ve bulundukları yerdeki çalışma şekillerine göre belli oranlarda gürültü üretirler ve bu gürültü kaçınılmazdır. En az gürültü üreten audio devrelerinde kullanılan yarı iletkenler mosfet, fet transistorler, mosfetli opamplar ve lambalardır. O yüzdendir ki dünyada hala lambalı amplifikatörler çok yüksek paralara satılıp alınmaktadırlar. Bu elektronik devrelerin ve yarı iletkenlerin ürettikleri gürültüye "dip gürültüsü" de denilir ve bu, elektronikte gürültü faktörü olarak adlandırılır. Biz bu gürültüyü hoparlörden genelde bir "hışşş" sesi olarak duyarız. Bu tip gürültü elektromanyetiğin diğer alanlarında da mevcuttur. radyo frekansındaki gürültüde sesin yanında yüksek bir beyaz gürültü denilen "hışşşş" duyarız ya da televizyonda resmi kumlu seyrederiz, gibi. Dip gürültüsünü tamamen yok etmek imkansızdır. En aza indirebiliriz.
Çözümleri şunlardır: Kaliteli cihaz kullanmak. Yüksek hassasiyetli bir girişe yüksek çıkışlı bir cihaz bağlamamak. Mikserlerde kanal potunu fazla açmak yerine mazter potunun sona yakın açıp sonra kanal potunu gereği kadak açmak. Gain düğmelerini sona kadar açmamak. arka arkaya (seri olarak) true by-pass olmayan pedal kullanmamak. Farklı standartlarda olan farklı cihazları birbirine bağlamamak (alman standardı ile japon standardı gibi). giriş çıkış empedansları uymayan cihazları birbirine bağlamamak (bu biraz uzmanlık gerektirebilir.)
İkinci bölümdeki sinyale dış etkenlerin gürültüye neden olması konusu da şöyledir. Soluduğumuz hava bir gaz olup oksijen, hidrojen vs. gibi karışımlardan oluşur ve ayrıca havada belli bir oranda nem bulunur. Hem havanın kendisi hem de nem oranına göre hava. belli bir oranda iletken bir gazdır. Hava aynı zamanda çok yüksek bir gürültü kaynağıdır (bunun ayrıntısına girmeyelim konu çok uzar). Havanın bu iletkenliğinden dolayı yüksek voltaj olan bir terminalden her hangi bir yere bir şimşek gibi elektrik akımı sıçrayabilir. Aynı şekilde ses devrelerinin girişlerine doğru olan bölümleri özellikle hava ile temaslarında havanın iletken olmasından kaynaklanan havanın bu gürültü özelliği ile direk temasa geçerler. Bu çok basit olarak önlenebilir ama önlenemeyen durumlar da vardır, tek sargılı manyetikler (single coil) gibi. Gerçi single coillerin gürültüleri havadan gelmez, bunun nedeni farklıdır. Bu tip havadan gelen gürültülere dip gürültüsü denmez. Ha bir de arkadaşların değindiği şebekeden gelen gürültüler vardır. Şehir şebekesi de maalesef temiz olamayabilir. Bir elektrim süpürgesi çalışması bağlı olduğu hatta gürültü oluşturup (spike) aynı fazda olan bir kaç daireyi etkileyebilir. Şebekede, şebekenin bağlı olduğu trafodan kaynaklanan (trafonun eskiliği, kondansatörlerinin bakımsızlığı yada gücünün artık yetememesi nedeniyle) bir gürültü olabilir ve o tarfoya bağlı olan bütün mahalle bu gürültüden etkilenebilir. Bir de toprak eksikliği nedeni vardır. Bazı cihazla toprağa gereksinim duyabilirler ama genelde bu gereksinimi olmayan cihaz üretmeye çalışır cihaz üreticileri. Bazı durumlarda toprak ihtiyacımız olup da toprağa bağladığımız cihazımız aslında gerçekten toprağa bağlanmamış olabilir. Bunu nedeni ise bir çok binada gerçek toprak bulunmaz ve binayı yapan elektrik taşeronu nötr hattını toprağa bağlayıp "binanızda toprak var" diyebilir. ama gerçek toprak bu değildir. Toprağın 1-2m altına kalın, geniş bir bakır levha knmalıdır ve bu levhaya bağlı olan bir kablo binanın toprağı ile irtibatlanmalıdır. Sizler eğer toprak ihtiyacınız var ise ve binanızdaki toprağa güvenmiyorsanız basit olarak evinizdeki herhangi bir musluğa bir kalın tel bağlayarak toprak ihtiyacınızı giderebilirsiniz. Manyetiklere tekrar dönelim. Single coiller her zaman gürültü üretirler, bu gürültüye ingilizcede "hum" denir. humbacker'lar isimlerini bu "hum" dan alırlar, anlamı "hum" kesen dir. Bunun nedeni humbacker'ın iki bobini antifaze olarak bağlandığından iki boninin irettiği "hum" gürültüsü birbirlerini nötre eder, yani keser, ama single coilere göre de ses onlarda olduğu gibi net, pürüzssüz çıkmaz, o yüzden humbacker manyetiklerin ürettiği seslere "crunchy sound" derler. Di Marzio bu singe coillerin pürüzsüz soundunu humbacker larınki gibi sesiz yapmayı düşünmüş ve çift sargılı single coilleri icat etmiş. Zannedersem bu çift sargılı manyetikleri ilk deneyenlerden biri de Malmsteen'dir. Hatta sonraları Di Marzio'ya kendine özel manyetik sardırttı. Neyse konuyu çok dallandırdık. Neymiş bu gürültü meselesi yahu bir kurtulamadık gitti
Distortion veya over drive pedalları da çok gürültü üretirler. bu onların doğasıdır. Ancak yeni nesil prosesorlar içlerinde "noise gate" devreleri oldukları için bu gürültüyü duyamıyoruz ama bu pedallar gürültülerine rağmen analog pedalların soundunu veremiyorlar. Ha bir tane daha dış etken var gürültünün oluşmasında. Bulunduğunuz yerde yüksek yoltaj üreten her hangi bir şey varsa (yüksek voltaj hattı, trafosu gibi) veya bulunduğunuz odada floresan yanıyorsa bunlar da gürültü üretirler, anfi ve gitarlarınız bunları çok kolay kaparlar.
Saygı ve sevgiler
